Əsədin Suriyadan səssiz qaçması necə təşkil olundu, burada Türkiyənin rolu nədir?

Ötən həftə Heyət Təhrir əl-Şamın (HTŞ) başçılıq etdiyi müxalif yaraqlılar Dəməşqi ələ keçirəndə uzun müddət Suriya lideri Bəşər Əsəddən xəbər yox idi. Hətta hakimiyyət orqanlarının, dövlət məmurlarının və yaxınlarının nə baş verdiyindən xəbərsiz idilər.

Nəhayət, Dəməşqin tutulmasından saatlar sonra Əsədin Rusiyaya sığındığı öyrənildi.

Həmin gün baş verənlərdən xəbəri olan və Reuters xəbər agentliyinə danışan 14 mənbədən alınan məlumatlar Dəməşqin tutulduğu gün baş verənlərlə bağlı ipucları verir.

Adı açıqlanmayan mənbələr iddia edir ki, Əsəd Moskvaya getməzdən bir neçə saat əvvəl 30-a yaxın ordu və təhlükəsizlik rəislərinin qatıldığı toplantıda onları Rusiyanın hərbi dəstəyinin yolda olduğuna inandırıb və quru qüvvələrini müqavimətə çağırıb.

Yaxın çevrəsinin köməkçisinin verdiyi məlumata görə, Əsəd elə həmin gün növbəsini bitirdikdən sonra prezident aparatındakı menecerinə evə getdiyini desə də, evə getmək əvəzinə hava limanına doğru yola düşüb. Əsəd müşaviri Buthaina Şabanı da çağırıb və ondan evinə gəlib onun üçün çıxış yazmasını istəyib. Məsləhətçi evə gedəndə gördü ki, orada heç kim yoxdur.

"Ərəb İslahat Təşəbbüsü" regional analitik mərkəzinin icraçı direktoru Nadim Houri, "Əsəd hətta son mövqe belə bildirmədi. O, hətta öz qoşunlarını da səfərbər etmədi" deyib.

Üç köməkçisinin sözlərinə görə, Əsəd ordunun elit 4-cü zirehli diviziyasının komandiri kiçik qardaşı Mahirə çıxış planı haqqında belə məlumat verməyib. Mahir helikopterlə İraqa, oradan da Rusiyaya uçub.

Dəməşq üsyançıların əlinə keçəndə Əsədin əmisi oğulları Ehab və Eyad Maxlouf da eyni şəkildə geridə qalıb. İkisi avtomobillə Livana qaçmağa çalışsa da, yolda üsyançılar tərəfindən pusquya salınıb. Ehab güllələnib, Eyad yaralanıb. Lakin hadisə hələ də rəsmi təsdiqini tapmayıb.

Əsədin özünün bazar günü, dekabrın 8-də transponderi söndürülmüş təyyarədə radar səviyyəsindən aşağı uçduğu bildirilir. Bildirilir ki, təyyarə əvvəlcə Rusiyanın Suriyanın Latakiya şəhərindəki Hmeymim aviabazasına, oradan da Moskvaya uçub.

FlightRadar izləmə saytının məlumatlarında Dəməşqdən havaya qalxan bir təyyarənin Homs üzərində hündürlüyünü itirdiyi və radardan itdiyi görülüb. Bu, təyyarənin qəzaya uğraması ilə bağlı fərziyyələrə səbəb olub. Digər tərəfdən, təyyarələr radar tərəfindən aşkarlanmadan müəyyən bir hündürlükdən aşağıda uça bilir. Son məlumatlar Əsədin belə uçduğunu göstərir.

Üç keçmiş yaxın köməkçisi və yüksək rütbəli regional məmurun sözlərinə görə, Əsədin həyat yoldaşı Əsma və üç övladı onu Rusiyanın paytaxtı Moskvada gözləyirmiş.

Əsədin gedişindən sonra Prezident Sarayına axın edən silahlıların çəkdiyi görüntülərdə Əsədin tələsik evdən çıxdığı, bişmiş yeməkləri sobanın üstünə qoyduğu, ailə foto albomları kimi bəzi şəxsi əşyalarını götürmədiyi ortaya çıxıb.

Əsədin yaxın çevrəsinin üç üzvü müxalifətin Hələb və Humus şəhərlərini ələ keçirərək Dəməşqə doğru irəliləməsindən sonra Əsədin əvvəlcə Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə (BƏƏ) sığınmaq istədiyini iddia edib. İddialara görə, BƏƏ bu tələbi qəbul etməyib.

 

Bu planda Qətər və Türkiyənin rolu

Adının açıqlanmasını istəməyən rusiyalı diplomatik mənbənin sözlərinə görə, Moskva hərbi müdaxilə etməkdən çəkinsə də, Əsədi tərk etmək istəməyib.

Ötən həftə Qətərdə keçirilən Doha forumunda iştirak edən Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov Əsədin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün diplomatik səylərə rəhbərlik edib. İki regional rəsminin verdiyi məlumata görə, Lavrov Türkiyə və Qətərdən Əsədin Rusiyaya təhlükəsiz çıxışını təmin etmək üçün HTŞ ilə əlaqələrindən istifadə etmələrini istəyib.

Qərbin təhlükəsizlik mənbəsi Reuters agentliyinə bildirib ki, Lavrov Əsədin təhlükəsiz şəkildə devrilməsini təmin etmək üçün əlindən gələni edib. Üç mənbə Qətər və Türkiyənin Əsədin hakimiyyətdən getməsini asanlaşdırmaq üçün HTŞ ilə müqavilələr bağladığını iddia etsə də, hər iki ölkə rəsmi açıqlamalarında HTŞ ilə əlaqəsinin olmadığını açıqlayıb.

Qətər Xarici İşlər Nazirliyi Əsədin gedişi ilə bağlı suallara cavab verməsə də, Reuters-ə danışan Türkiyə hökumət rəsmisi Əsədin uçuşu üçün Türkiyə hava məkanından istifadə etmək üçün ruslardan heç bir tələbin olmadığını bildirib.

Adı açıqlanmayan rəsmi Ankaranın Əsədin qaçmasını asanlaşdırmaq üçün HTS ilə əməkdaşlıq etdiyinə dair iddialarına toxunmayıb.