İraq-Türkiyə neft kəmərinin fəaliyyətini dayandırmasından bir il keçir və axının yenidən başlaması ilə bağlı hələ də irəliləyiş yoxdur.
İraqla Türkiyə arasında davam edən hüquqi və maliyyə maneələri səbəbindən neft axını hələ başlamamışdır. Vaxtilə qlobal neft tədarükünün təxminən 0,5 faizini daşıyan boru kəmərinin gələcəyi qeyri-müəyyən olaraq qalır.
Kürdüstan Neft Sənayesi Dərnəyinin (APİKUR) hesablamalarına görə, İraqın şimal neft ixrac marşrutu ilə Türkiyə üzərindən gündə təxminən 450 min barrel xam neft axır və bu marşrutun bağlanması İraqın təxminən 11-12 milyard dollar itirməsinə səbəb olub.
Məsələ ilə bağlı məlumatlı mənbələrdən biri Reuters-ə bildirib ki, xəttin yenidən açılması hazırda müzakirə olunmur.
Ankara 2023-cü il martın 25-də arbitraj qərarının İraqın Bağdaddakı federal hökumətinin icazəsi olmadan yarı muxtar Kürdüstan bölgəsindən neft ixracını asanlaşdırmaqla 1973-cü il müqaviləsinin müddəalarını pozduğunu aşkar etdikdən sonra axını dayandırıb.
Məhkəmə Ankaranın 2014-2018-ci illər arasında icazəsiz ixracata görə Bağdada 1,5 milyard dollar təzminat ödəməsi qərarına gəlib. Davam edən ikinci arbitraj işi 2018-ci ildən sonrakı dövrü əhatə edir. İşə yaxın iki mənbə iki ölkə arasında uzun müddətdir davam edən hüquqi mübarizənin aparıldığını bildirib.
Bu arada, Wood Mackenzie konsaltinq şirkəti hesab edir ki, boru kəməri texniki cəhətdən işlək qaldığı müddətcə İraq müqavilənin bir hissəsi olaraq Türkiyəyə ayda təxminən 25 milyon dollar ödəməlidir.
Siyasi baxış
Kəmərin fəaliyyətə başlamasına mane olan amillərdən biri də geosiyasi amillərdir.
İraq hökumətinin 2003-cü ildə Səddam Hüseynin devrilməsindən sonra kürdlərlə gərgin münasibətləri son vaxtlar daha da pisləşib.
Reuters-ə danışan Vaşinqton İnstitutunun İraq üzrə eksperti Maykl Knights bildirib ki, boru kəməri ilə axının bərpası neftin qiymətini aşağı salacağı üçün Birləşmiş Ştatlar da razılaşmaya vasitəçilik etməyə cəhd edib. Bununla belə, Nayt: “Onlar bu problemi təxminən beş-altı dəfə həll etməyə çalışdılar, lakin bundan bezdilər” deyib.
Boru kəmərinin bağlanması səbəbindən ixracı dayandırmalı olan Kürdüstan bölgəsindəki beynəlxalq neft şirkətləri də uzlaşmanın açarıdır. İxrac edə bilməyən şirkətlər nefti yalnız Kürdüstanda əhəmiyyətli endirimlə sata bilərlər.
APIKUR-un 2022-ci ilin oktyabrından 2023-cü ilin martına qədər tədarük edilən neftə görə 1 milyard dollardan çox birlik debitor borcu var. Assosiasiyanın bildirdiyinə görə, şirkətlər bağlandıqdan sonra ümumi olaraq 1,5 milyard dollardan çox birbaşa gəlir itiriblər.
İraq-Türkiyə neft kəmərinin gələcəyi qeyri-müəyyən olaraq qalır
İraq-Türkiyə neft kəmərinin fəaliyyətini dayandırmasından bir il keçir və axının yenidən başlaması ilə bağlı hələ də irəliləyiş yoxdur.
İraqla Türkiyə arasında davam edən hüquqi və maliyyə maneələri səbəbindən neft axını hələ başlamamışdır. Vaxtilə qlobal neft tədarükünün təxminən 0,5 faizini daşıyan boru kəmərinin gələcəyi qeyri-müəyyən olaraq qalır.
Kürdüstan Neft Sənayesi Dərnəyinin (APİKUR) hesablamalarına görə, İraqın şimal neft ixrac marşrutu ilə Türkiyə üzərindən gündə təxminən 450 min barrel xam neft axır və bu marşrutun bağlanması İraqın təxminən 11-12 milyard dollar itirməsinə səbəb olub.
Məsələ ilə bağlı məlumatlı mənbələrdən biri Reuters-ə bildirib ki, xəttin yenidən açılması hazırda müzakirə olunmur.
Ankara 2023-cü il martın 25-də arbitraj qərarının İraqın Bağdaddakı federal hökumətinin icazəsi olmadan yarı muxtar Kürdüstan bölgəsindən neft ixracını asanlaşdırmaqla 1973-cü il müqaviləsinin müddəalarını pozduğunu aşkar etdikdən sonra axını dayandırıb.
Məhkəmə Ankaranın 2014-2018-ci illər arasında icazəsiz ixracata görə Bağdada 1,5 milyard dollar təzminat ödəməsi qərarına gəlib. Davam edən ikinci arbitraj işi 2018-ci ildən sonrakı dövrü əhatə edir. İşə yaxın iki mənbə iki ölkə arasında uzun müddətdir davam edən hüquqi mübarizənin aparıldığını bildirib.
Bu arada, Wood Mackenzie konsaltinq şirkəti hesab edir ki, boru kəməri texniki cəhətdən işlək qaldığı müddətcə İraq müqavilənin bir hissəsi olaraq Türkiyəyə ayda təxminən 25 milyon dollar ödəməlidir.
Siyasi baxış
Kəmərin fəaliyyətə başlamasına mane olan amillərdən biri də geosiyasi amillərdir.
İraq hökumətinin 2003-cü ildə Səddam Hüseynin devrilməsindən sonra kürdlərlə gərgin münasibətləri son vaxtlar daha da pisləşib.
Reuters-ə danışan Vaşinqton İnstitutunun İraq üzrə eksperti Maykl Knights bildirib ki, boru kəməri ilə axının bərpası neftin qiymətini aşağı salacağı üçün Birləşmiş Ştatlar da razılaşmaya vasitəçilik etməyə cəhd edib. Bununla belə, Nayt: “Onlar bu problemi təxminən beş-altı dəfə həll etməyə çalışdılar, lakin bundan bezdilər” deyib.
Boru kəmərinin bağlanması səbəbindən ixracı dayandırmalı olan Kürdüstan bölgəsindəki beynəlxalq neft şirkətləri də uzlaşmanın açarıdır. İxrac edə bilməyən şirkətlər nefti yalnız Kürdüstanda əhəmiyyətli endirimlə sata bilərlər.
APIKUR-un 2022-ci ilin oktyabrından 2023-cü ilin martına qədər tədarük edilən neftə görə 1 milyard dollardan çox birlik debitor borcu var. Assosiasiyanın bildirdiyinə görə, şirkətlər bağlandıqdan sonra ümumi olaraq 1,5 milyard dollardan çox birbaşa gəlir itiriblər.