ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzza planını həyata keçirmə şansları azdır, lakin planın beynəlxalq hüquq baxımından hüquqi əsası varmı?
ABŞ prezidenti Donald Tramp keçən həftə ABŞ-ın Qəzza zolağının “ələ keçirəcəyini” və bölgəni “Yaxın Şərqin Rivierası”na çevirəcəyini söyləməklə mübahisələrə səbəb olmuşdu.
Tramp bu fikirləri İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu ilə keçirdiyi mətbuat konfransında deyib və o, ideyanı “inqilabi” və “yaradıcı” adlandırıb.
Ağ Evin şərhlərini yumşaltmaq cəhdlərinə baxmayaraq, Tramp o vaxtdan bu ideyanı irəli sürməyə davam etdi. Trampın planının həyata keçmə şansı cüzi olsa belə, onun beynəlxalq hüquq baxımından etibarlılığı varmı?
Məcburi qovulma: insanlığa qarşı cinayət
Brüksel Universitetinin beynəlxalq hüquq professoru Olivier Corten Euronews-a: "Yüz minlərlə fələstinli zorla qovulub öz torpaqlarından kənara köçürülürsə, bu, sürgünə bərabərdir"deyib.
Fələstin əhalisinin nə qədərinin Qəzzadan çıxarılmasını istədiyini soruşduqda Tramp beynəlxalq hüququ açıq şəkildə pozaraq “hamısı” cavabını verib.
Əhalinin zorla qovulması insanlığa qarşı cinayətdir və Cenevrə Konvensiyasının, eləcə də Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin bir çox müddəaları ilə qadağandır.
"Bir dövlətin ərazisinin bir hissəsini onun razılığı olmadan nəzarətə götürmək işğala bərabərdir. Əgər güc tətbiq edilərsə, bu, hücuma çevrilir", - Korten əlavə edib.
Trampın son dərəcə mübahisəli açıqlamaları İsrail və HƏMAS arasında kövrək atəşkəs və girovlar haqqında razılaşmanın birinci mərhələsi barədə razılığa gəlməsindən həftələr sonra gəlib, lakin iki tərəf arasında razılaşmada gələcəkdə Qəzzanı kimin idarə edəcəyi ilə bağlı dəqiq bir plan yoxdur.
Atəşkəs sazişində həmçinin İsrailin insanların və yüklərin daşınmasına qarşı blokadasının nə vaxt götürüləcəyi də göstərilməyib, çünki növbəti mərhələlər hələ müzakirə olunmayıb.
İsrail-Həmas atəşkəs razılaşması bazar ertəsi Həmas girovların azad edilməsini gecikdirəcəyini elan etdikdən və İsraili müqaviləni dəfələrlə pozmaqda ittiham etdikdən sonra getdikcə daha kövrək olub.
Fələstinin ərazi bütövlüyünü təhdid edir
Tramp həmçinin deyib ki, fələstinlilərin Qəzzada “böyük dağıntı qalası”nı tərk etməkdən başqa “alternativi yoxdur”. Lakin beynəlxalq hüquqa görə, Qəzza zolağının hər hansı bir hissəsinin Fələstin ərazisindən ayrılması “ərazi bütövlüyü” prinsipinə ziddir.
Fələstinin ərazi bütövlüyü uzun müddətdir davam edən məsələdir. Ötən ilin iyul ayında Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (ICJ) İsrailin işğal olunmuş Fələstin ərazilərində mövcudluğunun qeyri-qanuni olduğuna qərar verib.
ABŞ Fələstini daimi müşahidəçi dövlət kimi tanımasa da, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) tanıyır. BMT 1967-ci ildən bəri davam etdiyini bildirən Fələstin ərazilərində İsrailin işğalına son qoymağa dəfələrlə çağırıb.
2023-cü il oktyabrın 7-də HƏMAS-ın İsrailə hücumu zamanı 1200 nəfəri öldürdüyü və 250 nəfəri qaçırdığı vaxtdan bəri İsrailin Qəzzanı intensiv bombalaması nəticəsində ən azı 47.000 adam həlak olub.
Planının qrafiki ilə bağlı sualı cavablandıran Tramp bildirib ki, o, Qəzzanın yenidən qurulmasında “uzunmüddətli” ABŞ-ın sahibliyini nəzərdə tutur, eyni zamanda, yenidənqurmaya dəstək üçün ABŞ qoşunlarının yerləşdirilməsini istisna etməkdən imtina edir.
“Böyük güc tərəfindən bu cür açıq-aşkar pozuntular hərbi təcavüzlə bağlı qlobal tabuları qıracaq və digər yırtıcı ölkələri xarici əraziləri ələ keçirməyə cəsarətləndirəcək və bu, qlobal sülh və insan hüquqları üçün dağıdıcı nəticələrlə səbəb olacaq”, - BMT ekspertləri mətbuata açıqlamasında bildiriblər.
“Bu cür pozuntular beynəlxalq hüququn aliliyini və onun gətirdiyi sabitliyi qanunsuz “ən güclünün hakimiyyəti” ilə əvəz edəcək”, - deyə onlar əlavə ediblər.
Dövlətlər fələstinliləri qəbul etməyə məcbur oldular
Professor Korten Euronews-a deyib: "Beynəlxalq hüquqa uyğun olacaq yeganə şey ABŞ-ın Qəzzanın yenidən qurulması üçün yardımı olacaq. Bu, sakinlərin müvəqqəti olaraq bir az daha uzağa köçürüləcəyi bir razılaşma olacaq, lakin söhbət bundan getmir".
Trampın şərhləri bütün Yaxın Şərq və Şimali Afrika liderlərinin güclü reaksiyasına səbəb olub. Bu arada Misirin xarici işlər naziri Bədr Abdulati ABŞ dövlət katibi Marko Rubioya ərəb dövlətlərinin Trampın planlarını qəti şəkildə rədd etdiyini bildirib. İordaniya kralı Abdulla Trampla təkbətək görüşmək üçün çərşənbə axşamı Ağ Evə gedib.
"Heç bir ölkə öz ərazisində bu yüz minlərlə, hətta milyonlarla insanı qəbul etmək istəmir. Dövlətləri fələstinliləri qəbul etməyə məcbur etmək bu dövlətlərin suverenliyini açıq şəkildə pozacaq", - Korten bildirib.
Ümumilikdə 12 milyon əhalisi olan İordaniyada 2,2 milyon fələstinlinin yaşadığı təxmin edilir. Təxminən 113 milyon əhalisi olan Misirin sərhədləri daxilində 100 min fələstinlinin yaşadığı ehtimal edilir.
Trampın Qəzza planını qüvvəyə minməsi ehtimalı az olsa da, bunu reallaşdırsa, beynəlxalq hüquq çərçivəsində cavab veriləcək.
Mümkün müddəalara hərbi və qeyri-hərbi sanksiyalar daxildir. "ABŞ-a qarşı güc tətbiqini təsəvvür etmək çətindir. Amma istənilən halda Qəzzanı ABŞ işğalından azad etmək cəhdi beynəlxalq hüquqa uyğun olardı", - Korten əlavə edib.
Donald Trampın Qəzzanı ələ keçirmək planı beynəlxalq hüququn pozulmasıdırmı?
ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzza planını həyata keçirmə şansları azdır, lakin planın beynəlxalq hüquq baxımından hüquqi əsası varmı?
ABŞ prezidenti Donald Tramp keçən həftə ABŞ-ın Qəzza zolağının “ələ keçirəcəyini” və bölgəni “Yaxın Şərqin Rivierası”na çevirəcəyini söyləməklə mübahisələrə səbəb olmuşdu.
Tramp bu fikirləri İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu ilə keçirdiyi mətbuat konfransında deyib və o, ideyanı “inqilabi” və “yaradıcı” adlandırıb.
Ağ Evin şərhlərini yumşaltmaq cəhdlərinə baxmayaraq, Tramp o vaxtdan bu ideyanı irəli sürməyə davam etdi. Trampın planının həyata keçmə şansı cüzi olsa belə, onun beynəlxalq hüquq baxımından etibarlılığı varmı?
Məcburi qovulma: insanlığa qarşı cinayət
Brüksel Universitetinin beynəlxalq hüquq professoru Olivier Corten Euronews-a: "Yüz minlərlə fələstinli zorla qovulub öz torpaqlarından kənara köçürülürsə, bu, sürgünə bərabərdir"deyib.
Fələstin əhalisinin nə qədərinin Qəzzadan çıxarılmasını istədiyini soruşduqda Tramp beynəlxalq hüququ açıq şəkildə pozaraq “hamısı” cavabını verib.
Əhalinin zorla qovulması insanlığa qarşı cinayətdir və Cenevrə Konvensiyasının, eləcə də Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin bir çox müddəaları ilə qadağandır.
"Bir dövlətin ərazisinin bir hissəsini onun razılığı olmadan nəzarətə götürmək işğala bərabərdir. Əgər güc tətbiq edilərsə, bu, hücuma çevrilir", - Korten əlavə edib.
Trampın son dərəcə mübahisəli açıqlamaları İsrail və HƏMAS arasında kövrək atəşkəs və girovlar haqqında razılaşmanın birinci mərhələsi barədə razılığa gəlməsindən həftələr sonra gəlib, lakin iki tərəf arasında razılaşmada gələcəkdə Qəzzanı kimin idarə edəcəyi ilə bağlı dəqiq bir plan yoxdur.
Atəşkəs sazişində həmçinin İsrailin insanların və yüklərin daşınmasına qarşı blokadasının nə vaxt götürüləcəyi də göstərilməyib, çünki növbəti mərhələlər hələ müzakirə olunmayıb.
İsrail-Həmas atəşkəs razılaşması bazar ertəsi Həmas girovların azad edilməsini gecikdirəcəyini elan etdikdən və İsraili müqaviləni dəfələrlə pozmaqda ittiham etdikdən sonra getdikcə daha kövrək olub.
Fələstinin ərazi bütövlüyünü təhdid edir
Tramp həmçinin deyib ki, fələstinlilərin Qəzzada “böyük dağıntı qalası”nı tərk etməkdən başqa “alternativi yoxdur”. Lakin beynəlxalq hüquqa görə, Qəzza zolağının hər hansı bir hissəsinin Fələstin ərazisindən ayrılması “ərazi bütövlüyü” prinsipinə ziddir.
Fələstinin ərazi bütövlüyü uzun müddətdir davam edən məsələdir. Ötən ilin iyul ayında Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (ICJ) İsrailin işğal olunmuş Fələstin ərazilərində mövcudluğunun qeyri-qanuni olduğuna qərar verib.
ABŞ Fələstini daimi müşahidəçi dövlət kimi tanımasa da, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) tanıyır. BMT 1967-ci ildən bəri davam etdiyini bildirən Fələstin ərazilərində İsrailin işğalına son qoymağa dəfələrlə çağırıb.
2023-cü il oktyabrın 7-də HƏMAS-ın İsrailə hücumu zamanı 1200 nəfəri öldürdüyü və 250 nəfəri qaçırdığı vaxtdan bəri İsrailin Qəzzanı intensiv bombalaması nəticəsində ən azı 47.000 adam həlak olub.
Planının qrafiki ilə bağlı sualı cavablandıran Tramp bildirib ki, o, Qəzzanın yenidən qurulmasında “uzunmüddətli” ABŞ-ın sahibliyini nəzərdə tutur, eyni zamanda, yenidənqurmaya dəstək üçün ABŞ qoşunlarının yerləşdirilməsini istisna etməkdən imtina edir.
“Böyük güc tərəfindən bu cür açıq-aşkar pozuntular hərbi təcavüzlə bağlı qlobal tabuları qıracaq və digər yırtıcı ölkələri xarici əraziləri ələ keçirməyə cəsarətləndirəcək və bu, qlobal sülh və insan hüquqları üçün dağıdıcı nəticələrlə səbəb olacaq”, - BMT ekspertləri mətbuata açıqlamasında bildiriblər.
“Bu cür pozuntular beynəlxalq hüququn aliliyini və onun gətirdiyi sabitliyi qanunsuz “ən güclünün hakimiyyəti” ilə əvəz edəcək”, - deyə onlar əlavə ediblər.
Dövlətlər fələstinliləri qəbul etməyə məcbur oldular
Professor Korten Euronews-a deyib: "Beynəlxalq hüquqa uyğun olacaq yeganə şey ABŞ-ın Qəzzanın yenidən qurulması üçün yardımı olacaq. Bu, sakinlərin müvəqqəti olaraq bir az daha uzağa köçürüləcəyi bir razılaşma olacaq, lakin söhbət bundan getmir".
Trampın şərhləri bütün Yaxın Şərq və Şimali Afrika liderlərinin güclü reaksiyasına səbəb olub. Bu arada Misirin xarici işlər naziri Bədr Abdulati ABŞ dövlət katibi Marko Rubioya ərəb dövlətlərinin Trampın planlarını qəti şəkildə rədd etdiyini bildirib. İordaniya kralı Abdulla Trampla təkbətək görüşmək üçün çərşənbə axşamı Ağ Evə gedib.
"Heç bir ölkə öz ərazisində bu yüz minlərlə, hətta milyonlarla insanı qəbul etmək istəmir. Dövlətləri fələstinliləri qəbul etməyə məcbur etmək bu dövlətlərin suverenliyini açıq şəkildə pozacaq", - Korten bildirib.
Ümumilikdə 12 milyon əhalisi olan İordaniyada 2,2 milyon fələstinlinin yaşadığı təxmin edilir. Təxminən 113 milyon əhalisi olan Misirin sərhədləri daxilində 100 min fələstinlinin yaşadığı ehtimal edilir.
Trampın Qəzza planını qüvvəyə minməsi ehtimalı az olsa da, bunu reallaşdırsa, beynəlxalq hüquq çərçivəsində cavab veriləcək.
Mümkün müddəalara hərbi və qeyri-hərbi sanksiyalar daxildir. "ABŞ-a qarşı güc tətbiqini təsəvvür etmək çətindir. Amma istənilən halda Qəzzanı ABŞ işğalından azad etmək cəhdi beynəlxalq hüquqa uyğun olardı", - Korten əlavə edib.