ABŞ-ın Tehranın Beynəlxalq Dəniz Təşkilatının (IMO) illik toplantısına ev sahibliyi etməsini əngəlləməsi siyasi maraqları olan beynəlxalq qurumların strukturunun dəyişdirilməsinə ehtiyac olduğunu göstərdi.
Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ) Böyük Britaniya ilə birlikdə gələn ilin oktyabrında Ümumdünya Dəniz Günü münasibətilə keçirilməsi gözlənilən toplantıya İranın ev sahibliyi etməsinə mane olub. Bu iddia ilə Reuters xəbər agentliyi Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) Dəniz Təşkilatının sözçüsünə istinadən xəbər yayıb. Hesabatda İranın oktyabr ayında dəniz tədbirinə ev sahibliyi etmək təklifinin rədd edildiyi iddia edilib.
Diqqəti çəkən məqam isə Beynəlxalq Dəniz Təşkilatı (IMO) 2015-ci ildə İranın tədbirin təşkili ilə bağlı tələbini qəbul edib və hətta bu qurumun əvvəlki iclasında İrana ev sahibliyi etmək məsələsi gündəmə gətirilib. Bayden administrasiyasının İran üzrə xüsusi nümayəndəsi Robert Mallinin vəzifələrini boynuna götürən Abram Paley Beynəlxalq Dəniz Təşkilatının Tehran toplantısının ləğvi ilə bağlı bunları irəli sürüb: “Qanuni yük daşıyan xarici ticarət gəmilərinə təxribat xarakterli hücumlar edən, onları ələ keçirən və onlara təcavüz edən ölkə Ümumdünya Dəniz Günü tədbirinə ev sahibliyi edə bilməz”.
Bu hərəkətlə eyni vaxtda Amerika mediası Vaşinqtonun neft tankerlərini qorumaq üçün Fars körfəzində döyüş gəmilərinin və döyüş təyyarələrinin sayını artırdığını iddia edib.
ABŞ regional müttəfiqləri ilə birlikdə İranın neft tankerləri və ticarət gəmilərinə qarşı düşmənçilik fəaliyyətinin qarşısını almaq istədiyini iddia edib. Bəzi KİV-lər bu addımları Amerikanın hərbi münaqişəyə düşmən münasibətinin artması kimi qiymətləndirib, digərləri isə ölkənin danışıqlardan çəkilməsinə çağırıb və İranı amerikalı məhbuslarla bağlı ABŞ-la müqavilələrin bağlanmasını sürətləndirməyə çağırıb.
Qərb cəbhəsində bu addımla bağlı bir neçə diqqətçəkən məsələ var:
Birinci; Amerika regional və beynəlxalq səviyyədə anti-İran konsensus və konsensusa nail olmağa çalışır, lakin hətta bu ölkənin Qərbi Asiyadakı ərəb müttəfiqləri də aylardır İrana qarşı müsbət mövqe nümayiş etdirirlər. İş o yerə çatıb ki, Səudiyyə Ərəbistanı İran istehsalı olan dronlara maraq göstərib. ABŞ ilə təhlükəsizlik sazişindən çıxdığını rəsmən elan edən Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ) də İranla ikitərəfli münasibətlərlə yanaşı, Fars körfəzinin təhlükəsizliyində regionun digər ərəb ölkələri ilə də əməkdaşlıq etmək istədiyini bəyan edib.
İkincisi; ABŞ uzun müddətdir ki, dünya arenasında İrana qarşı konsensusa gələ bilmir. Son beynəlxalq dəniz iclasında olduğu kimi, 39 səsdən 22-si ABŞ-ın lehinə, 17 üzv dövlət Amerikanın İran əleyhinə hərəkətinə qarşı çıxdı; ABŞ administrasiyası BMT İnsan Haqları Şurası və BMT Təhlükəsizlik Şurasının son iki iclasında İrana qarşı konsensus əldə edə bilməyib.
Sonuncu; Amerikanın yeni anti-İran hərəkəti maksimum təzyiq və sanksiya siyasətlərinin iflasa uğraması ilə üst-üstə düşdü, belə ki, neft oğurlayan amerikalılar son vaxtlar İran neftinin satışının qarşısını almaq üçün sanksiyaları gücləndirdilər, lakin beynəlxalq təşkilatlar İran neftinin satışının artdığını bildirdikləri üçün bu, öz məqsədinə çatmadı.
Bundan əlavə; Vaşinqton ələ keçirilən İran neft tankerinin yükünü belə qiymətləndirə bilmir.
Bu arada “Wall Street Journal” qəzeti 800 min İran nefti ilə yüklənmiş “Suez Racan” neft tankerinin hələ də Texas sahillərində dayandığını və Amerika neft şirkətlərinin İranın Fars körfəzi və ətrafındakı gəmilərinə qarşı cavab addımlarından narahat olduqları üçün nefti boşaltmaq istəmədiyini yazıb.
Qəzetin yazdığına görə, Amerika Sahil Mühafizəsi Süveyş Racan neft tankerinə yüklərin boşaldılmasına icazə verib, lakin şirkətlər İranın cavab tədbirindən qorxaraq ələ keçirilən İran nefti ilə yanaşmaqda tərəddüd edirlər. Eyni zamanda, İran Hərbi Dəniz Qüvvələrinin 86-cı donanmasının “Dena” və “Mekran” gəmilərinin dünya turu ilə bağlı müsbət reaksiyalar İranın ticarət təhlükəsizliyini təmin etmək üçün dəniz imkanlarına qlobal inamı göstərir. Bu, çoxtərəflilik və Qərb inhisarçılığı üçün yeni ölçü ola bilər.
Qərb İranın dəniz təhlükəsizliyi sahəsində digər ölkələr üçün nümunə olmasından narahatdır. Əslində bu mühüm məqamdır. İranın dəniz qüdrətini nüvə texnologiyası, raket və pilotsuz uçuş aparatları gücünün davamı hesab edən Qərb bunun Amerika hegemonluğuna qarşı müstəqillik istəyən ölkələrə əlavə güc verəcəyinə inanır. Buna görə də, gələn ilin oktyabrında müddəti bitəcək anti-İran pilotsuz uçan aparat və raket sanksiyalarının ləğvinin qarşısını almaq istəyir.
Bu arada, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ixtisaslaşmış qurumu olan İMO-nun ABŞ-ın İrana qarşı qeyri-qanuni iddiasını qəbul etməsinə dəstək verməsi, bu cür davranışla onsuz da relsdən çıxmış təşkilatın legitimliyi ilə bağlı xəbərdarlıqdır.
Dənizdə yeni anti-İran layihəsinin pərdə arxasında nə var?
ABŞ-ın Tehranın Beynəlxalq Dəniz Təşkilatının (IMO) illik toplantısına ev sahibliyi etməsini əngəlləməsi siyasi maraqları olan beynəlxalq qurumların strukturunun dəyişdirilməsinə ehtiyac olduğunu göstərdi.
Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ) Böyük Britaniya ilə birlikdə gələn ilin oktyabrında Ümumdünya Dəniz Günü münasibətilə keçirilməsi gözlənilən toplantıya İranın ev sahibliyi etməsinə mane olub. Bu iddia ilə Reuters xəbər agentliyi Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) Dəniz Təşkilatının sözçüsünə istinadən xəbər yayıb. Hesabatda İranın oktyabr ayında dəniz tədbirinə ev sahibliyi etmək təklifinin rədd edildiyi iddia edilib.
Diqqəti çəkən məqam isə Beynəlxalq Dəniz Təşkilatı (IMO) 2015-ci ildə İranın tədbirin təşkili ilə bağlı tələbini qəbul edib və hətta bu qurumun əvvəlki iclasında İrana ev sahibliyi etmək məsələsi gündəmə gətirilib. Bayden administrasiyasının İran üzrə xüsusi nümayəndəsi Robert Mallinin vəzifələrini boynuna götürən Abram Paley Beynəlxalq Dəniz Təşkilatının Tehran toplantısının ləğvi ilə bağlı bunları irəli sürüb: “Qanuni yük daşıyan xarici ticarət gəmilərinə təxribat xarakterli hücumlar edən, onları ələ keçirən və onlara təcavüz edən ölkə Ümumdünya Dəniz Günü tədbirinə ev sahibliyi edə bilməz”.
Bu hərəkətlə eyni vaxtda Amerika mediası Vaşinqtonun neft tankerlərini qorumaq üçün Fars körfəzində döyüş gəmilərinin və döyüş təyyarələrinin sayını artırdığını iddia edib.
ABŞ regional müttəfiqləri ilə birlikdə İranın neft tankerləri və ticarət gəmilərinə qarşı düşmənçilik fəaliyyətinin qarşısını almaq istədiyini iddia edib. Bəzi KİV-lər bu addımları Amerikanın hərbi münaqişəyə düşmən münasibətinin artması kimi qiymətləndirib, digərləri isə ölkənin danışıqlardan çəkilməsinə çağırıb və İranı amerikalı məhbuslarla bağlı ABŞ-la müqavilələrin bağlanmasını sürətləndirməyə çağırıb.
Qərb cəbhəsində bu addımla bağlı bir neçə diqqətçəkən məsələ var:
Birinci; Amerika regional və beynəlxalq səviyyədə anti-İran konsensus və konsensusa nail olmağa çalışır, lakin hətta bu ölkənin Qərbi Asiyadakı ərəb müttəfiqləri də aylardır İrana qarşı müsbət mövqe nümayiş etdirirlər. İş o yerə çatıb ki, Səudiyyə Ərəbistanı İran istehsalı olan dronlara maraq göstərib. ABŞ ilə təhlükəsizlik sazişindən çıxdığını rəsmən elan edən Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ) də İranla ikitərəfli münasibətlərlə yanaşı, Fars körfəzinin təhlükəsizliyində regionun digər ərəb ölkələri ilə də əməkdaşlıq etmək istədiyini bəyan edib.
İkincisi; ABŞ uzun müddətdir ki, dünya arenasında İrana qarşı konsensusa gələ bilmir. Son beynəlxalq dəniz iclasında olduğu kimi, 39 səsdən 22-si ABŞ-ın lehinə, 17 üzv dövlət Amerikanın İran əleyhinə hərəkətinə qarşı çıxdı; ABŞ administrasiyası BMT İnsan Haqları Şurası və BMT Təhlükəsizlik Şurasının son iki iclasında İrana qarşı konsensus əldə edə bilməyib.
Sonuncu; Amerikanın yeni anti-İran hərəkəti maksimum təzyiq və sanksiya siyasətlərinin iflasa uğraması ilə üst-üstə düşdü, belə ki, neft oğurlayan amerikalılar son vaxtlar İran neftinin satışının qarşısını almaq üçün sanksiyaları gücləndirdilər, lakin beynəlxalq təşkilatlar İran neftinin satışının artdığını bildirdikləri üçün bu, öz məqsədinə çatmadı.
Bundan əlavə; Vaşinqton ələ keçirilən İran neft tankerinin yükünü belə qiymətləndirə bilmir.
Bu arada “Wall Street Journal” qəzeti 800 min İran nefti ilə yüklənmiş “Suez Racan” neft tankerinin hələ də Texas sahillərində dayandığını və Amerika neft şirkətlərinin İranın Fars körfəzi və ətrafındakı gəmilərinə qarşı cavab addımlarından narahat olduqları üçün nefti boşaltmaq istəmədiyini yazıb.
Qəzetin yazdığına görə, Amerika Sahil Mühafizəsi Süveyş Racan neft tankerinə yüklərin boşaldılmasına icazə verib, lakin şirkətlər İranın cavab tədbirindən qorxaraq ələ keçirilən İran nefti ilə yanaşmaqda tərəddüd edirlər. Eyni zamanda, İran Hərbi Dəniz Qüvvələrinin 86-cı donanmasının “Dena” və “Mekran” gəmilərinin dünya turu ilə bağlı müsbət reaksiyalar İranın ticarət təhlükəsizliyini təmin etmək üçün dəniz imkanlarına qlobal inamı göstərir. Bu, çoxtərəflilik və Qərb inhisarçılığı üçün yeni ölçü ola bilər.
Qərb İranın dəniz təhlükəsizliyi sahəsində digər ölkələr üçün nümunə olmasından narahatdır. Əslində bu mühüm məqamdır. İranın dəniz qüdrətini nüvə texnologiyası, raket və pilotsuz uçuş aparatları gücünün davamı hesab edən Qərb bunun Amerika hegemonluğuna qarşı müstəqillik istəyən ölkələrə əlavə güc verəcəyinə inanır. Buna görə də, gələn ilin oktyabrında müddəti bitəcək anti-İran pilotsuz uçan aparat və raket sanksiyalarının ləğvinin qarşısını almaq istəyir.
Bu arada, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ixtisaslaşmış qurumu olan İMO-nun ABŞ-ın İrana qarşı qeyri-qanuni iddiasını qəbul etməsinə dəstək verməsi, bu cür davranışla onsuz da relsdən çıxmış təşkilatın legitimliyi ilə bağlı xəbərdarlıqdır.