Səfər ayının son on günündə Peyğəmbər (s), İmam Həsən Müctəba (ə) və İmam Rzanın (ə) şəhadətləri Ərbəinin sonluğu ilə tamlaşır. Bu sinxronluq təkcə müvəqqəti simmetriyanı təmsil etmir, həm də dərin semantik, tarixi və sosial təsirlərə malikdir ki, bunlardan ən mühümləri aşağıda verilmişdir:
1. Aşura qiyamətinin mesajını tamamlamaq və dərinləşdirmək:
Aşura, başlanğıc; Peyğəmbər dəyərlərinin qayıdışı: İmam Hüseynin (ə) Aşura günü qiyamı Peyğəmbərin (s) dini dirçəltmək yolunun davamı idi. Səfər ayının son on günündə Peyğəmbərin (s) şəhadəti İmam Hüseynin (ə) himayəsinə qalxdığı dinin əsaslarını və risalətinin başlanğıc nöqtəsini xatırladır. Əslində Aşura bu xəttin dirilməsidir. Peyğəmbərin (s) vəfatı və ondan sonra baş verən azğınlıqlar da bu baxımdan başa düşülməlidir.
İmam Həsənin (ə) şəhadəti İslamı qorumaq üçün zülm və əmin-amanlıq rəmzidir: İmam Həsənin (ə) şəhadəti eyni zamanda Əhli-beytə vurulan zülmün, eləcə də bu şəraitində İslamın mahiyyətinin qorunması üçün aparılan plan və sülh səylərinin simvoludur. Bu zülm Peyğəmbərə (s) edilən zülmün davamı idi və Kərbəla hadisəsinin əsasını qoydu.
İmam Rzanın (ə) şəhadəti İslamın yayılmasında Əhli-beyt sürgününün kulminasiya nöqtəsidir: İmam Rzanın (ə) Xorasanda şəhadəti Əhli-beyt sürgününün miqyasını və İslam cəmiyyətində hətta sonrakı dövrlərdə yaranmış tənəzzülləri nümayiş etdirir. Bu günlərin Ərbəinlə sinxronlaşdırılması ziyarətçiyə Səqifə (Məhəmməd Peyğəmbərin vəfatından sonra) zamanı sapmaların mənşəyini izləməyə, daha sonra Aşura zamanı onun kulminasiya nöqtəsini müşahidə etməyə və İmam Rzanın (ə) şəhadətində zülmün davam etməsinə şahidlik etməyə imkan verir.
İtrət və nübüvvət əlaqəsi: Bu sinxronluq təbii olaraq zehni Səqəleyn (Allahın Kitabı və Mənim Əhli-beytim) hədisinə aparır. Bu günlərdə Peyğəmbər (s) və İmamlar (ə) üçün yas tutmaq nübüvvətlə imamət arasındakı qırılmaz bağı və hidayət üçün hər ikisinə sarılmağın zəruriliyini bir daha vurğulayır.
2. Yasın məzmunu və məqsədinin əlaqələndirilməsi:
Əhli-beytin (ə) fitnə müqabilində vəhdəti: Səfər ayının son on günü Əhli-beytin (ə) yad edilmə zirvəsidir. Ərbəin İmam Hüseynin (ə) anılması ilə başlayır və İmam Hüseynin (ə) yad edilməsi ilə davam edir. Peyğəmbər (s) və digər İmamların (ə) şəhadəti ilə başa çatır. Bu sinxronluq əzadarlığa daha böyük birlik və dərinlik verir və Əhli-beyt müsibətinin bir-birinə bağlı zəncir olduğunu nümayiş etdirir.
Əhli-beyt məktəbinin ümumi məqsədlərinin izahı: Bu günlərdə Əhli-beyt məktəbinin bütün istiqamətləri – dinin əsaslarından (Peyğəmbər), səbir və daxili mübarizəyə (İmam Həsən), səbir və şəhadətə (İmam Hüseyn), elm və vəliyətə (İmam Rza) qədər bir yerdə müzakirə edilir. Bu, Əhli-beytin missiyasını daha əhatəli şəkildə dərk etməyə kömək edir.
3. Koqnitiv və təhsil ölçüləri:
Bidətin tarixi yolundan dərslər çıxarmaq: Bu sinxronluq Peyğəmbərin vəfatını ziyarət edənlər və yas tutanlar üçün xatırlatma rolunu oynayır. Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra haqq yolundan uzaqlaşmanın tarixi gedişatını və Kərbəlada zirvəyə çatan nəticələrini anlamaları üçün bir fürsətdir. Bu anlayış dini və siyasi anlayışı gücləndirməyə kömək edir.
Birlik və həmrəylik ruhunun gücləndirilməsi: Bu günlərdə, xüsusilə Məşhəddə İmam Rzanın (ə) və Kərbəlada İmam Hüseynin (ə) hərəmlərində keçirilən əzadarlıq məclisləri Əhli-Beyt (ə) ətrafında birləşmiş şiələr və hətta digər müsəlmanlar arasında birlik və həmrəyliyin simvoludur.
Mənəviyyatın yüksəlişi və şəxsi yüksəliş: Bu günlərin Ərbəin mənəviyyatının zirvəsinə təsadüf etməsi şəxsi inkişaf, tövbə və Allahla əlaqəni gücləndirmək üçün unikal fürsət təqdim edir. Ziyarətə gələnlər və yas tutanlar bu günlərin səmavi atmosferindən ruhun saflaşması və paklanması üçün faydalana bilərlər.
4. Mədəni və sosial ölçülər:
Ziyarət mədəniyyətinin yayılması: Bu sinxronluq Kərbəla, Məşhəd və Mədinədə İmamların (ə) müqəddəs hərəmlərini ziyarət etmək istəyini artırır. Bu, ziyarət mədəniyyətinin yayılmasına və İmamların (ə) həyat və xarakterləri haqqında daha çox məlumat əldə etməyə kömək edir.
Dini ayinlərin gücləndirilməsi: İslam dünyasında bu günlərdə genişmiqyaslı yas mərasimlərinin keçirilməsi dini ayinlərin güclənməsinə və dini kimliyin qorunub saxlanmasına kömək edir.
Dinin tarixini və mötəbərliyini qoruyub saxlamaq: Bu günlərdə Peyğəmbərin (s) vəfatı və İmamların (ə) şəhadətinin yad edilməsi İslamın tarixini və mötəbərliyini qorumağa kömək edir, onun təhrif və unudulmasının qarşısını alır.
5. Şübhələri aradan qaldırmaq imkanı:
İmamətin davamlılığının aydınlaşdırılması: Bu günlərdə imamətdə Peyğəmbərin (s) vəfatı və İmamların (ə) vəfatı qeyd olunur. Peyğəmbərdən (s) İmam Rzaya (ə) qədər davamiyyəti və hər bir imamın dini qorumaq və izah etməkdəki rolunu izah etmək, xilafət və Peyğəmbərin canişinliyi ilə bağlı şübhələri aradan qaldırmaq mümkündür.
Şiə İslamının hərtərəfli mənzərəsini təqdim etmək: Bu təsadüf şiə İslamını təkcə Aşuranın epik ölçüsündə deyil, həm də onun digər ölçülərində (elmi, əxlaqi, siyasi) tanıtmaq imkanı verir. Odur ki, Səfər ayının son on günü, Peyğəmbərin (s) və məsum İmamların (ə) şəhadətinin Ərbəinlə sinxronlaşdırılması dini etiqadların dərinləşməsi, tarixi idrakın gücləndirilməsi, ayinlərin genişlənməsi, Əhli-beyt (ə) ətrafında birləşmək üçün zəngin platforma yaradır. Bu günlər təkcə əzadarlığın zirvəsi deyil, həm də Əhli-beyt (ə) məktəbindən alınacaq dərslərin zirvəsidir.
Səfər ayının sonluğu
Səfər ayının son on günündə Peyğəmbər (s), İmam Həsən Müctəba (ə) və İmam Rzanın (ə) şəhadətləri Ərbəinin sonluğu ilə tamlaşır. Bu sinxronluq təkcə müvəqqəti simmetriyanı təmsil etmir, həm də dərin semantik, tarixi və sosial təsirlərə malikdir ki, bunlardan ən mühümləri aşağıda verilmişdir:
1. Aşura qiyamətinin mesajını tamamlamaq və dərinləşdirmək:
Aşura, başlanğıc; Peyğəmbər dəyərlərinin qayıdışı: İmam Hüseynin (ə) Aşura günü qiyamı Peyğəmbərin (s) dini dirçəltmək yolunun davamı idi. Səfər ayının son on günündə Peyğəmbərin (s) şəhadəti İmam Hüseynin (ə) himayəsinə qalxdığı dinin əsaslarını və risalətinin başlanğıc nöqtəsini xatırladır. Əslində Aşura bu xəttin dirilməsidir. Peyğəmbərin (s) vəfatı və ondan sonra baş verən azğınlıqlar da bu baxımdan başa düşülməlidir.
İmam Həsənin (ə) şəhadəti İslamı qorumaq üçün zülm və əmin-amanlıq rəmzidir: İmam Həsənin (ə) şəhadəti eyni zamanda Əhli-beytə vurulan zülmün, eləcə də bu şəraitində İslamın mahiyyətinin qorunması üçün aparılan plan və sülh səylərinin simvoludur. Bu zülm Peyğəmbərə (s) edilən zülmün davamı idi və Kərbəla hadisəsinin əsasını qoydu.
İmam Rzanın (ə) şəhadəti İslamın yayılmasında Əhli-beyt sürgününün kulminasiya nöqtəsidir: İmam Rzanın (ə) Xorasanda şəhadəti Əhli-beyt sürgününün miqyasını və İslam cəmiyyətində hətta sonrakı dövrlərdə yaranmış tənəzzülləri nümayiş etdirir. Bu günlərin Ərbəinlə sinxronlaşdırılması ziyarətçiyə Səqifə (Məhəmməd Peyğəmbərin vəfatından sonra) zamanı sapmaların mənşəyini izləməyə, daha sonra Aşura zamanı onun kulminasiya nöqtəsini müşahidə etməyə və İmam Rzanın (ə) şəhadətində zülmün davam etməsinə şahidlik etməyə imkan verir.
İtrət və nübüvvət əlaqəsi: Bu sinxronluq təbii olaraq zehni Səqəleyn (Allahın Kitabı və Mənim Əhli-beytim) hədisinə aparır. Bu günlərdə Peyğəmbər (s) və İmamlar (ə) üçün yas tutmaq nübüvvətlə imamət arasındakı qırılmaz bağı və hidayət üçün hər ikisinə sarılmağın zəruriliyini bir daha vurğulayır.
2. Yasın məzmunu və məqsədinin əlaqələndirilməsi:
Əhli-beytin (ə) fitnə müqabilində vəhdəti: Səfər ayının son on günü Əhli-beytin (ə) yad edilmə zirvəsidir. Ərbəin İmam Hüseynin (ə) anılması ilə başlayır və İmam Hüseynin (ə) yad edilməsi ilə davam edir. Peyğəmbər (s) və digər İmamların (ə) şəhadəti ilə başa çatır. Bu sinxronluq əzadarlığa daha böyük birlik və dərinlik verir və Əhli-beyt müsibətinin bir-birinə bağlı zəncir olduğunu nümayiş etdirir.
Əhli-beyt məktəbinin ümumi məqsədlərinin izahı: Bu günlərdə Əhli-beyt məktəbinin bütün istiqamətləri – dinin əsaslarından (Peyğəmbər), səbir və daxili mübarizəyə (İmam Həsən), səbir və şəhadətə (İmam Hüseyn), elm və vəliyətə (İmam Rza) qədər bir yerdə müzakirə edilir. Bu, Əhli-beytin missiyasını daha əhatəli şəkildə dərk etməyə kömək edir.
3. Koqnitiv və təhsil ölçüləri:
Bidətin tarixi yolundan dərslər çıxarmaq: Bu sinxronluq Peyğəmbərin vəfatını ziyarət edənlər və yas tutanlar üçün xatırlatma rolunu oynayır. Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra haqq yolundan uzaqlaşmanın tarixi gedişatını və Kərbəlada zirvəyə çatan nəticələrini anlamaları üçün bir fürsətdir. Bu anlayış dini və siyasi anlayışı gücləndirməyə kömək edir.
Birlik və həmrəylik ruhunun gücləndirilməsi: Bu günlərdə, xüsusilə Məşhəddə İmam Rzanın (ə) və Kərbəlada İmam Hüseynin (ə) hərəmlərində keçirilən əzadarlıq məclisləri Əhli-Beyt (ə) ətrafında birləşmiş şiələr və hətta digər müsəlmanlar arasında birlik və həmrəyliyin simvoludur.
Mənəviyyatın yüksəlişi və şəxsi yüksəliş: Bu günlərin Ərbəin mənəviyyatının zirvəsinə təsadüf etməsi şəxsi inkişaf, tövbə və Allahla əlaqəni gücləndirmək üçün unikal fürsət təqdim edir. Ziyarətə gələnlər və yas tutanlar bu günlərin səmavi atmosferindən ruhun saflaşması və paklanması üçün faydalana bilərlər.
4. Mədəni və sosial ölçülər:
Ziyarət mədəniyyətinin yayılması: Bu sinxronluq Kərbəla, Məşhəd və Mədinədə İmamların (ə) müqəddəs hərəmlərini ziyarət etmək istəyini artırır. Bu, ziyarət mədəniyyətinin yayılmasına və İmamların (ə) həyat və xarakterləri haqqında daha çox məlumat əldə etməyə kömək edir.
Dini ayinlərin gücləndirilməsi: İslam dünyasında bu günlərdə genişmiqyaslı yas mərasimlərinin keçirilməsi dini ayinlərin güclənməsinə və dini kimliyin qorunub saxlanmasına kömək edir.
Dinin tarixini və mötəbərliyini qoruyub saxlamaq: Bu günlərdə Peyğəmbərin (s) vəfatı və İmamların (ə) şəhadətinin yad edilməsi İslamın tarixini və mötəbərliyini qorumağa kömək edir, onun təhrif və unudulmasının qarşısını alır.
5. Şübhələri aradan qaldırmaq imkanı:
İmamətin davamlılığının aydınlaşdırılması: Bu günlərdə imamətdə Peyğəmbərin (s) vəfatı və İmamların (ə) vəfatı qeyd olunur. Peyğəmbərdən (s) İmam Rzaya (ə) qədər davamiyyəti və hər bir imamın dini qorumaq və izah etməkdəki rolunu izah etmək, xilafət və Peyğəmbərin canişinliyi ilə bağlı şübhələri aradan qaldırmaq mümkündür.
Şiə İslamının hərtərəfli mənzərəsini təqdim etmək: Bu təsadüf şiə İslamını təkcə Aşuranın epik ölçüsündə deyil, həm də onun digər ölçülərində (elmi, əxlaqi, siyasi) tanıtmaq imkanı verir. Odur ki, Səfər ayının son on günü, Peyğəmbərin (s) və məsum İmamların (ə) şəhadətinin Ərbəinlə sinxronlaşdırılması dini etiqadların dərinləşməsi, tarixi idrakın gücləndirilməsi, ayinlərin genişlənməsi, Əhli-beyt (ə) ətrafında birləşmək üçün zəngin platforma yaradır. Bu günlər təkcə əzadarlığın zirvəsi deyil, həm də Əhli-beyt (ə) məktəbindən alınacaq dərslərin zirvəsidir.