Ərbəin ziyarətinin bidət olması ilə bağlı şübhələrə rəvayətlərə və tarixi dəlillərə istinad edərək cavab veririk.
İmamların (ə) sünnəsində Ərbəin ziyarətinin əzəməti
Ərbəin ziyarəti bidət olmasa da, Məsumların (ə) sünnəsində də dərin köklərə malikdir. İmam Sadiq (ə) və İmam Həsən Əskəridən (ə) nəql olunan hədisə əsasən, “Ərbəin ziyarəti möminin nişanələrindən” biri kimi qəbul edilmişdir və “bu ziyarətin səhihliyinə güclü dəlil sayıla bilər”.
Ərbəin ziyarətinin əhəmiyyəti təkcə Cabir ibn Abdullah Ənsarinin bu gündə Kərbəlaya səfərindən deyil, həm də Ərbəin günü Kərbəlaya daxil olmaq üçün “Məsum İmamın əməli” və “Pak İmamın sözü”ndən qaynaqlanır. İmam Səccad (ə) və Hz. Zeynəbin (s.ə.) Ərbəin günü Kərbəlaya gəlişi, bu iki böyük şəxsiyyətin həmin gün hüzurunda olması və Ərbəin ziyarəti Ərbəinə xüsusi əhəmiyyət və məna verdi.
Hətta İmam Sadiqin (ə) Ərbəin ziyarəti haqqında deməsi onun vacibliyinə dəlildir; çünki Cabir bin Abdullah kimi böyük bir səhabənin ziyarəti dəyərli olsa da, təkbaşına böyük şiə ayinlərindən ola bilməz və məsum İmam bunun üçün xüsusi ziyarət elan etmir.
Ərbəin ziyarətinin həqiqiliyini daha da təsdiqləyən tarixi və rəvayətlər Əbu Reyhan əl-Biruninin dördüncü əsr rəvayətində bildirilir. Əbu Reyhan əl-Biruni kitabında deyir: "Və [Səfərin] iyirminci günü İmam Hüseynin (ə) başı yenidən onun qəbrinə qoyuldu və cənazəsi ilə birlikdə dəfn edildi. Ərbəin ziyarəti bu gündədir və İmam Hüseynin (ə) ailəsi də bu gün Suriyadan qayıdarkən onu ziyarət etdilər."
Bu o deməkdir ki, Ərbəin günü İmam Hüseynin (ə) pak başı öz mübarək bədəni ilə vəhdət təşkil edirdi. Bu hadisə İmam Hüseynin (ə) hərəminin ziyarətinin miqyasını və əhəmiyyətini ikiqat artırır. Çünki insanın şərəf və kamilliyi onun başındadır və mübarək başın öz pak bədəninə qaytarılması bu günə xüsusi əhəmiyyət verib.
Ərbəin günündə Əhli-beytin (ə) Kərbəlada olma ehtimalı
Əhli-beytin (ə) Ərbəin günü Kərbəlaya gəlməsi tarixi hesablamalara əsasən mümkün hesab olunur. Əhli-beytin (ə) Kərbəlada olmasının səbəbi, Suriyadan Mədinəyə gedən birbaşa yolda olmasa da, Əhli-beytin (ə) başları təhvil verməsi və cənazələrlə birlikdə dəfn etməsi olduğu bildirilir.
Dini ritualların təsnifatı:
1- Haqqında birbaşa rəvayətlər gələn rituallar.
2- Şiələrin qeyb dövründə yerinə yetirdikləri və alimlər tərəfindən bəyənilən ayinlər.
Hər iki kateqoriya din tərəfindən təsdiqlənir. Şəhidlərin ağası (ə) üçün sinə döymək, dəstə-dəstə gəzmək, eləcə də Ərbəin yürüşü kimi rəvayətlər ikinci kateqoriyaya aiddir və buna görə də bidət sayılmır.
Bu iddia iki əsasa əsaslanır:
İmam Hüseynin (ə) müxtəlif vəziyyət və şəraitdə ziyarəti ilə bağlı rəvayətlərin vurğulanması.
İmam Hüseyni (ə) ziyarət etmək üçün Kərbəlaya piyada getməyin nəcibliyi.
Böyük şiə alimləri uzun müddətdir ki, İmam Hüseynin (ə) gəzinti ziyarətinə böyük əhəmiyyət vermişlər. Mərhum Qazi Təbatəbai “Ərbəin” adlı dəyərli kitabında bu məsələyə toxunmuş və bu mövzuda çoxsaylı tarixi sənədlər və rəvayətlər təqdim etmişdir. Bu mənbələr böyük alimlərin Ərbəin günü İmam Hüseyni (ə) piyada ziyarət etmə ənənəsini göstərir. Bu vəziyyət Ərbəin ziyarətinin qanuniliyini və qədimliyini bir daha təsdiqləyir.
Ərbəin ziyarəti artıq sadəcə tarixi bir ənənə deyil; Bu böyük hərəkat öz tarixi durğunluğunu aradan qaldıraraq qlobal bir hadisəyə çevrildi. Bu böyük toplantının geniş təsirləri və xeyir-duası bu gün hər zamankından daha aydın görünür.
Bu hadisə indi şiə dünyasının kimliyinin tərkib hissəsinə çevrilib. Ərbəin artıq dini mərasim deyil, şiələrin və dünyanın azad insanlarının İmam Hüseynə (ə) həmrəylik, müqavimət və sədaqət simvoluna çevrilib.
Ərbəin ziyarətinin nəcibliyi və əhəmiyyəti: Sünnə, yoxsa bidət?
Ərbəin ziyarətinin bidət olması ilə bağlı şübhələrə rəvayətlərə və tarixi dəlillərə istinad edərək cavab veririk.
İmamların (ə) sünnəsində Ərbəin ziyarətinin əzəməti
Ərbəin ziyarəti bidət olmasa da, Məsumların (ə) sünnəsində də dərin köklərə malikdir. İmam Sadiq (ə) və İmam Həsən Əskəridən (ə) nəql olunan hədisə əsasən, “Ərbəin ziyarəti möminin nişanələrindən” biri kimi qəbul edilmişdir və “bu ziyarətin səhihliyinə güclü dəlil sayıla bilər”.
Ərbəin ziyarətinin əhəmiyyəti təkcə Cabir ibn Abdullah Ənsarinin bu gündə Kərbəlaya səfərindən deyil, həm də Ərbəin günü Kərbəlaya daxil olmaq üçün “Məsum İmamın əməli” və “Pak İmamın sözü”ndən qaynaqlanır. İmam Səccad (ə) və Hz. Zeynəbin (s.ə.) Ərbəin günü Kərbəlaya gəlişi, bu iki böyük şəxsiyyətin həmin gün hüzurunda olması və Ərbəin ziyarəti Ərbəinə xüsusi əhəmiyyət və məna verdi.
Hətta İmam Sadiqin (ə) Ərbəin ziyarəti haqqında deməsi onun vacibliyinə dəlildir; çünki Cabir bin Abdullah kimi böyük bir səhabənin ziyarəti dəyərli olsa da, təkbaşına böyük şiə ayinlərindən ola bilməz və məsum İmam bunun üçün xüsusi ziyarət elan etmir.
Ərbəin ziyarətinin həqiqiliyini daha da təsdiqləyən tarixi və rəvayətlər Əbu Reyhan əl-Biruninin dördüncü əsr rəvayətində bildirilir. Əbu Reyhan əl-Biruni kitabında deyir: "Və [Səfərin] iyirminci günü İmam Hüseynin (ə) başı yenidən onun qəbrinə qoyuldu və cənazəsi ilə birlikdə dəfn edildi. Ərbəin ziyarəti bu gündədir və İmam Hüseynin (ə) ailəsi də bu gün Suriyadan qayıdarkən onu ziyarət etdilər."
Bu o deməkdir ki, Ərbəin günü İmam Hüseynin (ə) pak başı öz mübarək bədəni ilə vəhdət təşkil edirdi. Bu hadisə İmam Hüseynin (ə) hərəminin ziyarətinin miqyasını və əhəmiyyətini ikiqat artırır. Çünki insanın şərəf və kamilliyi onun başındadır və mübarək başın öz pak bədəninə qaytarılması bu günə xüsusi əhəmiyyət verib.
Ərbəin günündə Əhli-beytin (ə) Kərbəlada olma ehtimalı
Əhli-beytin (ə) Ərbəin günü Kərbəlaya gəlməsi tarixi hesablamalara əsasən mümkün hesab olunur. Əhli-beytin (ə) Kərbəlada olmasının səbəbi, Suriyadan Mədinəyə gedən birbaşa yolda olmasa da, Əhli-beytin (ə) başları təhvil verməsi və cənazələrlə birlikdə dəfn etməsi olduğu bildirilir.
Dini ritualların təsnifatı:
1- Haqqında birbaşa rəvayətlər gələn rituallar.
2- Şiələrin qeyb dövründə yerinə yetirdikləri və alimlər tərəfindən bəyənilən ayinlər.
Hər iki kateqoriya din tərəfindən təsdiqlənir. Şəhidlərin ağası (ə) üçün sinə döymək, dəstə-dəstə gəzmək, eləcə də Ərbəin yürüşü kimi rəvayətlər ikinci kateqoriyaya aiddir və buna görə də bidət sayılmır.
Bu iddia iki əsasa əsaslanır:
İmam Hüseynin (ə) müxtəlif vəziyyət və şəraitdə ziyarəti ilə bağlı rəvayətlərin vurğulanması.
İmam Hüseyni (ə) ziyarət etmək üçün Kərbəlaya piyada getməyin nəcibliyi.
Böyük şiə alimləri uzun müddətdir ki, İmam Hüseynin (ə) gəzinti ziyarətinə böyük əhəmiyyət vermişlər. Mərhum Qazi Təbatəbai “Ərbəin” adlı dəyərli kitabında bu məsələyə toxunmuş və bu mövzuda çoxsaylı tarixi sənədlər və rəvayətlər təqdim etmişdir. Bu mənbələr böyük alimlərin Ərbəin günü İmam Hüseyni (ə) piyada ziyarət etmə ənənəsini göstərir. Bu vəziyyət Ərbəin ziyarətinin qanuniliyini və qədimliyini bir daha təsdiqləyir.
Ərbəin ziyarəti artıq sadəcə tarixi bir ənənə deyil; Bu böyük hərəkat öz tarixi durğunluğunu aradan qaldıraraq qlobal bir hadisəyə çevrildi. Bu böyük toplantının geniş təsirləri və xeyir-duası bu gün hər zamankından daha aydın görünür.
Bu hadisə indi şiə dünyasının kimliyinin tərkib hissəsinə çevrilib. Ərbəin artıq dini mərasim deyil, şiələrin və dünyanın azad insanlarının İmam Hüseynə (ə) həmrəylik, müqavimət və sədaqət simvoluna çevrilib.