Cənubi Asiyada ictimai qəzəb artır... Şri-Lanka, Banqladeş və Nepalda iqtisadi böhranlara, korrupsiyaya və bərabərsizliyə cavab olaraq kütləvi etirazlar başlayıb. Nepalda 19 nəfər ölüb, baş nazir Oli istefa verib. Asiya baharı İndoneziya və Myanmaya da yayılıb.
Cənubi Asiyada son dörd ildə xalqın qəzəbini əks etdirən üç böyük hərəkat regionda siyasi tarazlığı sarsıtdı və üç ölkədə liderlərin getməsinə səbəb oldu.
2022-ci ildə Şri-Lankada başlayan iqtisadi böhran və hökumət siyasətinə qarşı kütləvi etirazlar insanların səbrini tükəndirib. Ümummilli nümayişlər nəticəsində o vaxtkı prezident istefa verməyə məcbur oldu.
Daha sonra 2024-cü ildə Banqladeşdə də oxşar qəzəb püskürdü. İnsanlar korrupsiyaya və artan yaşayış şəraitinə etiraz olaraq küçələrə axışaraq, kütləvi etirazlardan sonra hökumətin istefasına yol açdılar.
Bu həftə Nepalda ictimai qəzəb pik həddə çatıb. Paytaxt Katmandu və digər böyük şəhərlərdə minlərlə insan hökumətə etiraz etmək üçün küçələrə çıxıb. Gərgin təzyiq və kütləvi reaksiyalar nəticəsində Nepalın baş naziri cəmi bir gün ərzində tutduğu vəzifədən istefa vermək məcburiyyətində qalıb.
Cənubi Asiyada artan xalq hərəkatlarının qarşıdakı dövrdə regional siyasi sabitliyə əhəmiyyətli təsir göstərəcəyi gözlənilir.
Hər üç etiraz bir qığılcımla başladı, lakin sonda hökumətin və möhkəmlənmiş siyasi elitaların geniş şəkildə rədd edilməsinə çevrildi. Ümumi mövzu korrupsiya, iqtisadi bərabərsizlik və hökumətin hökumətdən məyus olmasına ictimai qəzəb idi.
Nepalda gənclərin rəhbərlik etdiyi etirazlar: Baş nazir Oli istefa verdi
Nepalda bazar ertəsi başlayan gənclərin rəhbərlik etdiyi etirazlara hökumətin sosial media platformalarına qoyduğu qadağa səbəb olub. İnsanlar siyasi liderlərin övladlarının dəbdəbəli həyat tərzindən qəzəblənirdi, əhalinin böyük təbəqəsi isə işsizlik, iqtisadi çətinliklər və korrupsiya ilə mübarizə aparırdı.
Hadisələr nəticəsində azı 19 nəfər həlak olub. Etirazçılar parlament binasını, prezident iqamətgahını və bir neçə nazirin evini yandırıblar. Təzyiqlərə tab gətirə bilməyən baş nazir Khadga Prasad Oli sosial media qadağasını ləğv edib və istefa verdiyini açıqlayıb. Lakin o, yeni hökumət qurulana qədər vəzifəsini davam etdirəcək.
Nepalda yeni konstitusiya 2015-ci ildə qüvvəyə minəndən sonra baş nazir postu tez-tez əl dəyişdirir. 2006-cı ildə monarxiyanın sona çatmasından sonra siyasi qeyri-sabitlik xroniki xarakter daşıyır.
Banqladeş və Şri Lanka
Banqladeşdə tələbələrin başçılıq etdiyi etirazlar dövlət qulluğunda ləyaqətə əsaslanan iş imkanlarının məhdudlaşdırılmasına etiraz olaraq keçən ilin iyulunda başlayıb. Artan nümayişlər yüzlərlə insanın ölümü ilə nəticələndi və baş nazir Şeyx Hasina ölkəni tərk etdi. Onu Nobel mükafatı laureatı Məhəmməd Yunusun rəhbərlik etdiyi müvəqqəti hökumət əvəz etdi. Bununla belə, bir il sonra ölkə hələ də siyasi qarışıqlıq və zorakılıq bataqlığında qalır.
Şri-Lankada 2022-ci ildə Rajapaksa ailəsinə qarşı kütləvi etirazlar hökuməti devirdi. Daha sonra marksist fikirlərə sahib olduğunu iddia edən siyasətçi Anura Kumara Dissanayake prezident seçildi. O, korrupsiya ilə mübarizə aparacağını və həyat səviyyəsini yaxşılaşdıracağını vəd edib. Ancaq bir il sonra ölkədə iqtisadi böhran, borc problemləri, insan haqlarının pozulması davam edir.
Cənubi Asiyada böhran böyüyür
Etiraz dalğası təkcə Nepalla məhdudlaşmır; regionun digər ölkələri də təsirlənir. İndoneziyada keçən həftə artan yaşayış bahalığına və siyasətçilərin imtiyazlı həyat tərzinə qarşı başlayan nümayişlərdə azı 7 nəfər həlak olub. Böhrandan sonra hökumət bəzi nazir vəzifələrində dəyişiklik etmək məcburiyyətində qaldı.
Myanmada 2021-ci il hərbi çevrilişindən sonra davam edən vətəndaş müharibəsi ölkədə siyasi və sosial gərginliyi dərinləşdirir.
Çikaqo Universitetinin Cənubi Asiya üzrə eksperti Paul Staniland Nepaldakı hadisələri qiymətləndirərkən, bu hadisələrin "sabit olmayan siyasətin yeni dövrünün müjdəçisi" olduğunu vurğuladı.
Asiya Baharı dalğa kimi yayılır: İnsanlar liderləri devirir...
Cənubi Asiyada ictimai qəzəb artır... Şri-Lanka, Banqladeş və Nepalda iqtisadi böhranlara, korrupsiyaya və bərabərsizliyə cavab olaraq kütləvi etirazlar başlayıb. Nepalda 19 nəfər ölüb, baş nazir Oli istefa verib. Asiya baharı İndoneziya və Myanmaya da yayılıb.
Cənubi Asiyada son dörd ildə xalqın qəzəbini əks etdirən üç böyük hərəkat regionda siyasi tarazlığı sarsıtdı və üç ölkədə liderlərin getməsinə səbəb oldu.
2022-ci ildə Şri-Lankada başlayan iqtisadi böhran və hökumət siyasətinə qarşı kütləvi etirazlar insanların səbrini tükəndirib. Ümummilli nümayişlər nəticəsində o vaxtkı prezident istefa verməyə məcbur oldu.
Daha sonra 2024-cü ildə Banqladeşdə də oxşar qəzəb püskürdü. İnsanlar korrupsiyaya və artan yaşayış şəraitinə etiraz olaraq küçələrə axışaraq, kütləvi etirazlardan sonra hökumətin istefasına yol açdılar.
Bu həftə Nepalda ictimai qəzəb pik həddə çatıb. Paytaxt Katmandu və digər böyük şəhərlərdə minlərlə insan hökumətə etiraz etmək üçün küçələrə çıxıb. Gərgin təzyiq və kütləvi reaksiyalar nəticəsində Nepalın baş naziri cəmi bir gün ərzində tutduğu vəzifədən istefa vermək məcburiyyətində qalıb.
Cənubi Asiyada artan xalq hərəkatlarının qarşıdakı dövrdə regional siyasi sabitliyə əhəmiyyətli təsir göstərəcəyi gözlənilir.
Hər üç etiraz bir qığılcımla başladı, lakin sonda hökumətin və möhkəmlənmiş siyasi elitaların geniş şəkildə rədd edilməsinə çevrildi. Ümumi mövzu korrupsiya, iqtisadi bərabərsizlik və hökumətin hökumətdən məyus olmasına ictimai qəzəb idi.
Nepalda gənclərin rəhbərlik etdiyi etirazlar: Baş nazir Oli istefa verdi
Nepalda bazar ertəsi başlayan gənclərin rəhbərlik etdiyi etirazlara hökumətin sosial media platformalarına qoyduğu qadağa səbəb olub. İnsanlar siyasi liderlərin övladlarının dəbdəbəli həyat tərzindən qəzəblənirdi, əhalinin böyük təbəqəsi isə işsizlik, iqtisadi çətinliklər və korrupsiya ilə mübarizə aparırdı.
Hadisələr nəticəsində azı 19 nəfər həlak olub. Etirazçılar parlament binasını, prezident iqamətgahını və bir neçə nazirin evini yandırıblar. Təzyiqlərə tab gətirə bilməyən baş nazir Khadga Prasad Oli sosial media qadağasını ləğv edib və istefa verdiyini açıqlayıb. Lakin o, yeni hökumət qurulana qədər vəzifəsini davam etdirəcək.
Nepalda yeni konstitusiya 2015-ci ildə qüvvəyə minəndən sonra baş nazir postu tez-tez əl dəyişdirir. 2006-cı ildə monarxiyanın sona çatmasından sonra siyasi qeyri-sabitlik xroniki xarakter daşıyır.
Banqladeş və Şri Lanka
Banqladeşdə tələbələrin başçılıq etdiyi etirazlar dövlət qulluğunda ləyaqətə əsaslanan iş imkanlarının məhdudlaşdırılmasına etiraz olaraq keçən ilin iyulunda başlayıb. Artan nümayişlər yüzlərlə insanın ölümü ilə nəticələndi və baş nazir Şeyx Hasina ölkəni tərk etdi. Onu Nobel mükafatı laureatı Məhəmməd Yunusun rəhbərlik etdiyi müvəqqəti hökumət əvəz etdi. Bununla belə, bir il sonra ölkə hələ də siyasi qarışıqlıq və zorakılıq bataqlığında qalır.
Şri-Lankada 2022-ci ildə Rajapaksa ailəsinə qarşı kütləvi etirazlar hökuməti devirdi. Daha sonra marksist fikirlərə sahib olduğunu iddia edən siyasətçi Anura Kumara Dissanayake prezident seçildi. O, korrupsiya ilə mübarizə aparacağını və həyat səviyyəsini yaxşılaşdıracağını vəd edib. Ancaq bir il sonra ölkədə iqtisadi böhran, borc problemləri, insan haqlarının pozulması davam edir.
Cənubi Asiyada böhran böyüyür
Etiraz dalğası təkcə Nepalla məhdudlaşmır; regionun digər ölkələri də təsirlənir. İndoneziyada keçən həftə artan yaşayış bahalığına və siyasətçilərin imtiyazlı həyat tərzinə qarşı başlayan nümayişlərdə azı 7 nəfər həlak olub. Böhrandan sonra hökumət bəzi nazir vəzifələrində dəyişiklik etmək məcburiyyətində qaldı.
Myanmada 2021-ci il hərbi çevrilişindən sonra davam edən vətəndaş müharibəsi ölkədə siyasi və sosial gərginliyi dərinləşdirir.
Çikaqo Universitetinin Cənubi Asiya üzrə eksperti Paul Staniland Nepaldakı hadisələri qiymətləndirərkən, bu hadisələrin "sabit olmayan siyasətin yeni dövrünün müjdəçisi" olduğunu vurğuladı.