ABŞ onilliklərdir dünyanın ən strateji enerji dəhlizi olan Qərbi Asiyada öz hökmranlığını möhkəmləndirməyə çalışır.
Bu gün söhbət təkcə neft və təhlükəsizlikdən getmir: Vaşinqton Yaxın Şərqi qlobal qarşıdurmada, həm iqtisadi, həm də hərbi sahədə Çinə qarşı silah kimi istifadə etməyə hazırlaşır. Lakin ABŞ-ın qarşısında hələ də dörd əsas maneə dayanır. Onlar aradan qaldırılmadığı müddətdə regionu Çinə qarşı avanqard bazaya çevirmək arzusu əlçatmaz qalacaq.
1. “Hizbullah”: İsrailin ekspansiyasını dayandıran sədd;
- “Hizbullah” ərəb dünyasında ən effektiv silahlı müqavimət gücü olaraq qalır.
- 2024-cü ilin müharibəsində, İsrail, ABŞ, NATO, bir sıra Avropa və hətta ərəb ölkələrinin kütləvi zərbələrinə baxmayaraq, döyüşçülər 66 gün müqavimət göstərdi və İsrail ordusunun Livana daxil olmasına imkan vermədi — misilsiz nəticə.
- Vaşinqton və Təl-Əviv üçün bu, sadəcə hərbi problem deyil. “Hizbullah”ın mövcudluğu İsrail rejiminin şimala doğru genişlənməsini bloklayır, sərhədlərin təmin edilməsinə və Levant üzərindən iqtisadi-enerji marşrutlarına nəzarətə mane olur.
- Buna görə də ABŞ üçün “Hizbullah”ın zərərsizləşdirilməsi yalnız İsrailin təhlükəsizliyi məsələsi deyil, həm də bütövlükdə regionun geo-iqtisadiyyatı ilə bağlı məsələdir.
2. Yəmən: Qırmızı dənizin qapılarının qoruyucusu;
- Regionun ən kasıb dövləti adlandırılan Yəmən ABŞ üçün strateji başağrısına çevrilib.
- O, artıq İsrailə zərbələr endirmək gücünə malik olduğunu sübut edib, lakin Yəmənin əsas silahı coğrafiyadır.
- Babul-Məndəb boğazına — Qırmızı dənizin cənub qapılarına nəzarət etməklə yəmənlilər qlobal ticarəti iflic edə bilirlər.
- ABŞ üçün bu, kabusdur: Qırmızı dəniz planetin ən mühüm ticarət yollarından biridir və həm Avropa, həm də Asiya üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.
- Yəmənin bu “dar boğaz” üzərində uzunmüddətli nəzarəti Vaşinqtonun müttəfiqləri üçün təhlükəsiz marşrutları təmin etmək və dəniz yollarını Çinə qarşı silaha çevirmək planlarını pozur.
3. İraq: ABŞ bazalar zəncirinin zəif halqası;
- İraq ABŞ üçün başqa bir ciddi problemdir. 20 illik işğala baxmayaraq, müqavimət qüvvələri ölkədə dərin kök salıb.
- Onlar təkcə İraqdakı ABŞ bazalarını deyil, həm də Körfəzdən Suriyaya qədər bütün ABŞ logistika zəncirini təhdid edirlər.
- İraq enerji marşrutlarının kəsişməsində yerləşdiyi üçün Körfəzi İsrail və Aralıq dənizi ilə birləşdirən istənilən dəhlizdə əsas halqadır.
- Bundan əlavə, iraqlı qruplar İrana yaxın ərazilərdəki ABŞ qüvvələrinə hücum edə bilər, bu da Vaşinqtonun Tehrana qarşı eskalasiya zamanı güc nümayiş etdirmək imkanlarını zəiflədir.
4. İran: müqavimət oxunun başı
- İran ABŞ dilemmasının əsas düyünüdür. O, “müqavimət oxunun başı”, “Hizbullah”ın, iraqlı qüvvələrin və yəmənli “Ənsarullah”ın strateji himayəçisidir.
- ABŞ-ın planına görə İranın məğlubiyyəti bütün müqavimət hərəkatının “başının kəsilməsi” olardı. Amma İran təkcə sponsor deyil. O, nəhəng enerji resurslarına, qabaqcıl raket texnologiyalarına və ABŞ hegemoniyasına meydan oxuyan müstəqil xarici siyasətə sahib böyük bir dövlətdir.
- İsrail üçün İran mövcudiyyətə təhdiddir. ABŞ üçün isə həm də Rusiyaya “qapıdır”. Tehranın zəiflədilməsi və ya devrilməsi həm Rusiyaya qarşı cənubdan yeni cəbhə açır, həm də Rusiya və Çini əhatə strategiyasına uyğun gəlir.
Region uzunmüddətli müharibənin astanasında:
- Bu dörd maneə — “Hizbullah”, Yəmən, İraq və İran — ABŞ ilə Yaxın Şərq üzərində tam nəzarət arasındakı səddir. Onların aradan qaldırılması böyük müharibəsiz mümkün deyil.
- Məhz buna görə region getdikcə daha çox uzun və amansız müharibəyə sürüklənir.
- Bu qarşıdurmanın nəticəsi yalnız Yaxın Şərqin deyil, həm də ABŞ və Çin arasındakı qlobal mübarizədə güc balansının taleyini müəyyən edəcək.
ABŞ-ın Yaxın Şərq üzərində nəzarətinə qarşı duran dörd maneə
ABŞ onilliklərdir dünyanın ən strateji enerji dəhlizi olan Qərbi Asiyada öz hökmranlığını möhkəmləndirməyə çalışır.
Bu gün söhbət təkcə neft və təhlükəsizlikdən getmir: Vaşinqton Yaxın Şərqi qlobal qarşıdurmada, həm iqtisadi, həm də hərbi sahədə Çinə qarşı silah kimi istifadə etməyə hazırlaşır. Lakin ABŞ-ın qarşısında hələ də dörd əsas maneə dayanır. Onlar aradan qaldırılmadığı müddətdə regionu Çinə qarşı avanqard bazaya çevirmək arzusu əlçatmaz qalacaq.
1. “Hizbullah”: İsrailin ekspansiyasını dayandıran sədd;
- “Hizbullah” ərəb dünyasında ən effektiv silahlı müqavimət gücü olaraq qalır.
- 2024-cü ilin müharibəsində, İsrail, ABŞ, NATO, bir sıra Avropa və hətta ərəb ölkələrinin kütləvi zərbələrinə baxmayaraq, döyüşçülər 66 gün müqavimət göstərdi və İsrail ordusunun Livana daxil olmasına imkan vermədi — misilsiz nəticə.
- Vaşinqton və Təl-Əviv üçün bu, sadəcə hərbi problem deyil. “Hizbullah”ın mövcudluğu İsrail rejiminin şimala doğru genişlənməsini bloklayır, sərhədlərin təmin edilməsinə və Levant üzərindən iqtisadi-enerji marşrutlarına nəzarətə mane olur.
- Buna görə də ABŞ üçün “Hizbullah”ın zərərsizləşdirilməsi yalnız İsrailin təhlükəsizliyi məsələsi deyil, həm də bütövlükdə regionun geo-iqtisadiyyatı ilə bağlı məsələdir.
2. Yəmən: Qırmızı dənizin qapılarının qoruyucusu;
- Regionun ən kasıb dövləti adlandırılan Yəmən ABŞ üçün strateji başağrısına çevrilib.
- O, artıq İsrailə zərbələr endirmək gücünə malik olduğunu sübut edib, lakin Yəmənin əsas silahı coğrafiyadır.
- Babul-Məndəb boğazına — Qırmızı dənizin cənub qapılarına nəzarət etməklə yəmənlilər qlobal ticarəti iflic edə bilirlər.
- ABŞ üçün bu, kabusdur: Qırmızı dəniz planetin ən mühüm ticarət yollarından biridir və həm Avropa, həm də Asiya üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.
- Yəmənin bu “dar boğaz” üzərində uzunmüddətli nəzarəti Vaşinqtonun müttəfiqləri üçün təhlükəsiz marşrutları təmin etmək və dəniz yollarını Çinə qarşı silaha çevirmək planlarını pozur.
3. İraq: ABŞ bazalar zəncirinin zəif halqası;
- İraq ABŞ üçün başqa bir ciddi problemdir. 20 illik işğala baxmayaraq, müqavimət qüvvələri ölkədə dərin kök salıb.
- Onlar təkcə İraqdakı ABŞ bazalarını deyil, həm də Körfəzdən Suriyaya qədər bütün ABŞ logistika zəncirini təhdid edirlər.
- İraq enerji marşrutlarının kəsişməsində yerləşdiyi üçün Körfəzi İsrail və Aralıq dənizi ilə birləşdirən istənilən dəhlizdə əsas halqadır.
- Bundan əlavə, iraqlı qruplar İrana yaxın ərazilərdəki ABŞ qüvvələrinə hücum edə bilər, bu da Vaşinqtonun Tehrana qarşı eskalasiya zamanı güc nümayiş etdirmək imkanlarını zəiflədir.
4. İran: müqavimət oxunun başı
- İran ABŞ dilemmasının əsas düyünüdür. O, “müqavimət oxunun başı”, “Hizbullah”ın, iraqlı qüvvələrin və yəmənli “Ənsarullah”ın strateji himayəçisidir.
- ABŞ-ın planına görə İranın məğlubiyyəti bütün müqavimət hərəkatının “başının kəsilməsi” olardı. Amma İran təkcə sponsor deyil. O, nəhəng enerji resurslarına, qabaqcıl raket texnologiyalarına və ABŞ hegemoniyasına meydan oxuyan müstəqil xarici siyasətə sahib böyük bir dövlətdir.
- İsrail üçün İran mövcudiyyətə təhdiddir. ABŞ üçün isə həm də Rusiyaya “qapıdır”. Tehranın zəiflədilməsi və ya devrilməsi həm Rusiyaya qarşı cənubdan yeni cəbhə açır, həm də Rusiya və Çini əhatə strategiyasına uyğun gəlir.
Region uzunmüddətli müharibənin astanasında:
- Bu dörd maneə — “Hizbullah”, Yəmən, İraq və İran — ABŞ ilə Yaxın Şərq üzərində tam nəzarət arasındakı səddir. Onların aradan qaldırılması böyük müharibəsiz mümkün deyil.
- Məhz buna görə region getdikcə daha çox uzun və amansız müharibəyə sürüklənir.
- Bu qarşıdurmanın nəticəsi yalnız Yaxın Şərqin deyil, həm də ABŞ və Çin arasındakı qlobal mübarizədə güc balansının taleyini müəyyən edəcək.