Likud Partiyasının millət vəkili Boaz Bismut tərəfindən hazırlanan və Knessetin (parlament) Xarici İşlər və Təhlükəsizlik Komitəsində müzakirə edilən, Haredi gəncləri üçün hərbi xidmətdən azadolmanın uzadılması ilə bağlı qanun layihəsi sionist rejimin iqtisadi qurumları tərəfindən mənfi reaksiya ilə qarşılanıb.
İsrail ordusunda Haredi üzvülərinin hərbi xidmətdən azadolmasının uzadılması məsələsi Benyamin Netanyahunun ifrat sağçı kabineti 2023-cü ilin əvvəlində vəzifəyə başlayandan bəri rejimin ən mübahisəli məsələlərindən biri kimi ortaya çıxıb; bu, siyasi fikir ayrılıqlarının dərinləşməsinə və işğal olunmuş ərazilərdə sosial çatlaq xətlərinin genişlənməsinə səbəb olub.
Likud millət vəkili Boaz Bismut tərəfindən hazırlanmış Haredi gəncləri üçün güzəştin uzadılması ilə bağlı qanun layihəsi hazırda Knessetin Xarici İşlər və Təhlükəsizlik Komitəsində nəzərdən keçirilir və tezliklə ikinci və üçüncü oxunuşlar üçün parlamentə təqdim edilməsi gözlənilir.
Lakin bu qanun layihəsi Haredi olmayan yəhudilərin müqaviməti ilə üzləşib və onlar iddia edirlər ki, bu, cəmiyyətdə ayrı-seçkiliyi davam etdirir, eləcə də İsrailin iqtisadi qurumlarının mənfi reaksiyaları ilə üzləşib.
İsrail Demokratiya İnstitutu tərəfindən bu ilin dekabr ayının əvvəlində dərc edilmiş son hesabata görə, işğal olunmuş ərazilərdə yaşayan Haredilərin sayı təxminən 1,5 milyon nəfərdir ki, bu da region əhalisinin təxminən 14,3 faizini təşkil edir. Haredilərin 57 faizinin 19 yaşdan kiçik olduğunu nəzərə alsaq, bu qrup işğal olunmuş ərazilərdə ən gənc əhalini təşkil edir. Lakin əsas məqam odur ki, sionist rejimi bu gənclərin gəlir və sərvət istehsalındakı roluna, eləcə də onların orduya verdiyi töhfələrə etibar edə bilməz.
Bu gənclərin demək olar ki, hamısı dini məktəblərə (yeşivalara) cəlb olunur; nəticədə, onlar işlə məşğul olmaq və gəlir əldə etmək əvəzinə, İsrail kabinetindən aylıq maliyyə yardımı alır və hərbi xidmətdən azaddırlar. Yeni dərc olunmuş hesabata görə, dini məktəb şagirdlərinin sayı 2013-2023-cü illər arasında təxminən 93.000-dən 170.000-ə qədər artıb və hər il artım tempi 6 faizdən çox olub. Yeşiva tələbələrinin sayı artsa da, İsrail ordusunda xidmət edən Haredilərin sayı dəyişməz qalıb. Bu arada, azadolma qanununun müddəti bitdikdən sonra Netanyahunun kabinetini təşkil edən Haredi partiyaları ona bu imtiyazı uzatmaq üçün təzyiq göstəriblər.
Nəticədə, Vismutun qanun layihəsi ön plana çıxdı. Lakin Haredi gənclərinin orduya qoşulması tələb olunmaması ehtiyat qüvvələrinə təzyiqin artması deməkdir. Bu vəziyyət Netanyahunun son iki ildəki siyasətinin müharibənin davam etməsinə və orduda ehtiyat qüvvələrinə artan ehtiyaca əsaslanması ilə daha da qabarıq şəkildə özünü göstərib.
Bu kontekstdə, Netanyahu Haredi partiyalarının dəstəyini itirmək və kabinetinin süqutunu görmək istəmədiyi üçün Müdafiə Nazirliyi gələn il 60.000 ehtiyat əsgərin xidmətdə qalacağını açıqladı. Lakin bu plan Maliyyə Nazirliyinin müqaviməti ilə qarşılaşdı; bu qədər əsgərin çağırılması maliyyə naziri Bezalel Smotrichin 2026-cı ilə qədər büdcə kəsirini azaltmağı hədəflədiyi bir vaxtda büdcəyə ciddi təzyiq göstərəcəkdi. Buna görə də, müdafiə və maliyyə nazirləri arasında məsləhətləşmələrdən sonra gələn il xidmət edəcək ehtiyat əsgərlərin sayı 40.000-ə endirildi.
Sionist mediasının məlumatına görə, İsrail hərbi rəsmiləri bu sayın ehtiyacları ödəmək üçün kifayət etməyəcəyini bildirdilər; lakin onlar həmçinin Netanyahu və Müdafiə naziri ilə bu məsələdə yeni bir fikir ayrılığına girməmək istədiklərini bildirdilər.
Müdafiə Nazirliyinin qənaət yanaşmasına baxmayaraq, hətta 40.000 ehtiyat əsgərin çağırılması belə İsrail vergi ödəyicilərinə təxminən 6 milyard dollar xərc qoyur. Sionist rejimin vergi strukturunun təhlilləri göstərir ki, Haredi olmayan yəhudilər həm ordunun, həm də ehtiyat qüvvələrinin əsasını təşkil etməklə yanaşı, dövlət gəlirlərinin əsas mənbəyidir. Bu, məcburi hərbi xidmətin dəyərinin ehtiyat qüvvələrinin dəyərinin yarısından bir qədər çox olduğu bir mühitdə baş verir.
Bu kontekstdə Maliyyə Nazirliyinin büdcə departamenti Haredi yəhudilərinin hərbi xidmətdən azad edilməsi ilə bağlı qanun layihəsi ilə bağlı mövqeyini aydınlaşdırıb. Büdcə departamenti rəsmilərinin sözlərinə görə: "Bu plan İsrail iqtisadiyyatı üçün ciddi mənfi iqtisadi nəticələrə malikdir, ildə on milyardlarla şekel qiymətləndirilir və iqtisadiyyata davamlı mənfi təsirlər qoyur."
Bundan əlavə, İsrail Bankı bu qanuna qarşı çıxan hesabatında bildirib ki, Haredi gəncləri üçün məcburi hərbi xidmət müddətinin hər il artırılması iqtisadi xərcləri zamanla ildə ən azı 9 milyard şekel (təxminən 3 milyard dollar) azaldacaq. Hesabata görə, ehtiyatda olan əsgərin iqtisadi xərcləri ayda 38.000 şekel (11.850 dollar) təşkil edir ki, bunun 80%-i birbaşa ehtiyatda olan əsgərə ödənişlərdən, 20%-i isə işdən yayınma səbəbindən itirilmiş gəlirdən gəlir. Əksinə, hər bir Haredi gəncinin hərbi xidmətdən əldə edə biləcəyi iqtisadi fayda ayda 22.000 şekelə (6.850 dollar) çata bilər.
Nəticə olaraq, Haredi müsəlmanlarının hərbi xidmətdən azad edilməsinin sionist rejimin iqtisadiyyatına ağır maliyyə yükü qoymasına, yeni əsgər çatışmazlığı və gələn il ehtiyat qüvvələrinin azaldılması səbəbindən ordunun üzləşdiyi insan resursları böhranına və müdafiə naziri İsrael Katzın hərbi xidməti üç ilə qədər uzatmaq qərarına (bunların hamısı Haredi olmayan müsəlmanlara artan təzyiq deməkdir) baxmayaraq, Netanyahu koalisiya kabinetini qorumaq üçün bu qanun layihəsini irəli sürməyi planlaşdırır. Əks təqdirdə, Haredi partiyaları koalisiyadan çıxacaq və Netanyahunun kabineti dağılacaq.
Netanyahunun müttəfiqlərinin hərbi xidmətdən yayınması İsrail ordusuna 3 milyard dollara başa gəlib
Likud Partiyasının millət vəkili Boaz Bismut tərəfindən hazırlanan və Knessetin (parlament) Xarici İşlər və Təhlükəsizlik Komitəsində müzakirə edilən, Haredi gəncləri üçün hərbi xidmətdən azadolmanın uzadılması ilə bağlı qanun layihəsi sionist rejimin iqtisadi qurumları tərəfindən mənfi reaksiya ilə qarşılanıb.
İsrail ordusunda Haredi üzvülərinin hərbi xidmətdən azadolmasının uzadılması məsələsi Benyamin Netanyahunun ifrat sağçı kabineti 2023-cü ilin əvvəlində vəzifəyə başlayandan bəri rejimin ən mübahisəli məsələlərindən biri kimi ortaya çıxıb; bu, siyasi fikir ayrılıqlarının dərinləşməsinə və işğal olunmuş ərazilərdə sosial çatlaq xətlərinin genişlənməsinə səbəb olub.
Likud millət vəkili Boaz Bismut tərəfindən hazırlanmış Haredi gəncləri üçün güzəştin uzadılması ilə bağlı qanun layihəsi hazırda Knessetin Xarici İşlər və Təhlükəsizlik Komitəsində nəzərdən keçirilir və tezliklə ikinci və üçüncü oxunuşlar üçün parlamentə təqdim edilməsi gözlənilir.
Lakin bu qanun layihəsi Haredi olmayan yəhudilərin müqaviməti ilə üzləşib və onlar iddia edirlər ki, bu, cəmiyyətdə ayrı-seçkiliyi davam etdirir, eləcə də İsrailin iqtisadi qurumlarının mənfi reaksiyaları ilə üzləşib.
İsrail Demokratiya İnstitutu tərəfindən bu ilin dekabr ayının əvvəlində dərc edilmiş son hesabata görə, işğal olunmuş ərazilərdə yaşayan Haredilərin sayı təxminən 1,5 milyon nəfərdir ki, bu da region əhalisinin təxminən 14,3 faizini təşkil edir. Haredilərin 57 faizinin 19 yaşdan kiçik olduğunu nəzərə alsaq, bu qrup işğal olunmuş ərazilərdə ən gənc əhalini təşkil edir. Lakin əsas məqam odur ki, sionist rejimi bu gənclərin gəlir və sərvət istehsalındakı roluna, eləcə də onların orduya verdiyi töhfələrə etibar edə bilməz.
Bu gənclərin demək olar ki, hamısı dini məktəblərə (yeşivalara) cəlb olunur; nəticədə, onlar işlə məşğul olmaq və gəlir əldə etmək əvəzinə, İsrail kabinetindən aylıq maliyyə yardımı alır və hərbi xidmətdən azaddırlar. Yeni dərc olunmuş hesabata görə, dini məktəb şagirdlərinin sayı 2013-2023-cü illər arasında təxminən 93.000-dən 170.000-ə qədər artıb və hər il artım tempi 6 faizdən çox olub. Yeşiva tələbələrinin sayı artsa da, İsrail ordusunda xidmət edən Haredilərin sayı dəyişməz qalıb. Bu arada, azadolma qanununun müddəti bitdikdən sonra Netanyahunun kabinetini təşkil edən Haredi partiyaları ona bu imtiyazı uzatmaq üçün təzyiq göstəriblər.
Nəticədə, Vismutun qanun layihəsi ön plana çıxdı. Lakin Haredi gənclərinin orduya qoşulması tələb olunmaması ehtiyat qüvvələrinə təzyiqin artması deməkdir. Bu vəziyyət Netanyahunun son iki ildəki siyasətinin müharibənin davam etməsinə və orduda ehtiyat qüvvələrinə artan ehtiyaca əsaslanması ilə daha da qabarıq şəkildə özünü göstərib.
Bu kontekstdə, Netanyahu Haredi partiyalarının dəstəyini itirmək və kabinetinin süqutunu görmək istəmədiyi üçün Müdafiə Nazirliyi gələn il 60.000 ehtiyat əsgərin xidmətdə qalacağını açıqladı. Lakin bu plan Maliyyə Nazirliyinin müqaviməti ilə qarşılaşdı; bu qədər əsgərin çağırılması maliyyə naziri Bezalel Smotrichin 2026-cı ilə qədər büdcə kəsirini azaltmağı hədəflədiyi bir vaxtda büdcəyə ciddi təzyiq göstərəcəkdi. Buna görə də, müdafiə və maliyyə nazirləri arasında məsləhətləşmələrdən sonra gələn il xidmət edəcək ehtiyat əsgərlərin sayı 40.000-ə endirildi.
Sionist mediasının məlumatına görə, İsrail hərbi rəsmiləri bu sayın ehtiyacları ödəmək üçün kifayət etməyəcəyini bildirdilər; lakin onlar həmçinin Netanyahu və Müdafiə naziri ilə bu məsələdə yeni bir fikir ayrılığına girməmək istədiklərini bildirdilər.
Müdafiə Nazirliyinin qənaət yanaşmasına baxmayaraq, hətta 40.000 ehtiyat əsgərin çağırılması belə İsrail vergi ödəyicilərinə təxminən 6 milyard dollar xərc qoyur. Sionist rejimin vergi strukturunun təhlilləri göstərir ki, Haredi olmayan yəhudilər həm ordunun, həm də ehtiyat qüvvələrinin əsasını təşkil etməklə yanaşı, dövlət gəlirlərinin əsas mənbəyidir. Bu, məcburi hərbi xidmətin dəyərinin ehtiyat qüvvələrinin dəyərinin yarısından bir qədər çox olduğu bir mühitdə baş verir.
Bu kontekstdə Maliyyə Nazirliyinin büdcə departamenti Haredi yəhudilərinin hərbi xidmətdən azad edilməsi ilə bağlı qanun layihəsi ilə bağlı mövqeyini aydınlaşdırıb. Büdcə departamenti rəsmilərinin sözlərinə görə: "Bu plan İsrail iqtisadiyyatı üçün ciddi mənfi iqtisadi nəticələrə malikdir, ildə on milyardlarla şekel qiymətləndirilir və iqtisadiyyata davamlı mənfi təsirlər qoyur."
Bundan əlavə, İsrail Bankı bu qanuna qarşı çıxan hesabatında bildirib ki, Haredi gəncləri üçün məcburi hərbi xidmət müddətinin hər il artırılması iqtisadi xərcləri zamanla ildə ən azı 9 milyard şekel (təxminən 3 milyard dollar) azaldacaq. Hesabata görə, ehtiyatda olan əsgərin iqtisadi xərcləri ayda 38.000 şekel (11.850 dollar) təşkil edir ki, bunun 80%-i birbaşa ehtiyatda olan əsgərə ödənişlərdən, 20%-i isə işdən yayınma səbəbindən itirilmiş gəlirdən gəlir. Əksinə, hər bir Haredi gəncinin hərbi xidmətdən əldə edə biləcəyi iqtisadi fayda ayda 22.000 şekelə (6.850 dollar) çata bilər.
Nəticə olaraq, Haredi müsəlmanlarının hərbi xidmətdən azad edilməsinin sionist rejimin iqtisadiyyatına ağır maliyyə yükü qoymasına, yeni əsgər çatışmazlığı və gələn il ehtiyat qüvvələrinin azaldılması səbəbindən ordunun üzləşdiyi insan resursları böhranına və müdafiə naziri İsrael Katzın hərbi xidməti üç ilə qədər uzatmaq qərarına (bunların hamısı Haredi olmayan müsəlmanlara artan təzyiq deməkdir) baxmayaraq, Netanyahu koalisiya kabinetini qorumaq üçün bu qanun layihəsini irəli sürməyi planlaşdırır. Əks təqdirdə, Haredi partiyaları koalisiyadan çıxacaq və Netanyahunun kabineti dağılacaq.