Suriyada Əsəddən sonrakı administrasiya qeyri-müəyyən olaraq qalsa da, 2024-cü il konstitusiya layihəsi federal sistemi nəzərdə tutur. Ölkə altı bölgəyə bölünəcək, hətta şimala nəzarət edən PKK da öz bayrağından istifadə edə biləcək və federal qanunlar üstünlük təşkil edəcək.
Suriyada BƏƏS rejiminin devrilməsi və HTŞ-nin ələ keçirilməsindən sonra ölkənin necə idarə olunacağı maraq doğurur. “Milli Gazete”nin xəbərinə görə, Türkiyənin ərazi bütövlüyü məsələsində qırmızı xətt çəkməsinə baxmayaraq, ölkənin şimalına nəzarət edən terror təşkilatı YPG/PKK və hazırlanan konstitusiya layihələri federal idarəçilik modelinə işarə edir.
“SURIYA FEDERAL SİSTEMİ QƏBUL EDİR”
Suriya Hüquq Araşdırmaları Mərkəzi tərəfindən hazırlanan 282 maddəlik konstitusiya layihəsi Suriyanın necə bir gələcəklə qarşılaşacağına dair ipucu verir. Mərkəzin 2024-cü ildə hazırladığı layihədə federasiya tipli idarədən bəhs edilir.
Hazırlanan konstitusiya layihəsinin 32-ci maddəsində “Suriya Federativ Demokratik Respublikasıdır” ifadəsi yer alıb. Yenə layihənin 33-cü maddəsində “Suriyanın etnik, dini və məzhəb müxtəlifliyi baxımından zəngin olduğu” vurğulanır. 38-ci maddədəki “Suriya federal sistemi qəbul edir” cümləsi Suriyanın necə idarə ediləcəyini açıqlayır.
“FEDERAL BÖLGƏLƏR ÖZ BAYRAQLARINDAN İSTİFADƏ EDƏ BİLƏCƏKLƏR”
40-cı maddədə deyilir ki, federal bölgələr istəsələr öz bayraqlarını seçə bilərlər və bölgənin tarixini və mədəniyyətini əks etdirən bu bayraqlar rəsmi dövlət bayrağı ilə yanaşı asıla bilər.
176-cı maddədə deyilir: “Coğrafi idarəetmə Suriyanın altıya bölünməsi prinsipinə əsaslanır. Federal bölgələr bunlardır: Dəməşq və onun ətrafı, Şimal Bölgəsi, Mərkəzi Bölgə, Cənub Bölgəsi, Qərb Bölgəsi və Şərq Bölgəsi.
Bu bölgələrin sərhədlərinin qanunla çəkiləcəyi, bölgələr arasında hüquqi mübahisələrin isə yaradılacaq şura tərəfindən həll ediləcəyi bildirilir. 187-ci maddədə deyilir ki, “Federal qanunlar və qaydalar regional qanun və qaydalardan üstündür”.
“DRUZİ MÜSƏLMAN, İSMAYİLİ MÜSƏLMAN, ƏLƏVİ MÜSƏLMAN, ŞİƏ MÜSƏLMAN…”
Konstitusiya layihəsi çərçivəsində hazırlanan araşdırma əslində bir arzudur, araşdırma həm də Suriyanın necə arzu olunduğunun göstəricisidir, hazırlanan araşdırmada Suriyada yaşayanlar Druzi Müsəlman, İsmaili Müsəlman, Ələvi Müsəlman, Şiə Müsəlman, Katolik Xristian, Ortodoks Xristian, Evangelist Xristian, Yəhudi, Kürd, Türkmən, Erməni, Süryani, Circan, Yaziyan olaraq bölünür.
Bu qrupların Senatda iki nəfərlə təmsil olunmalı olduğu vurğulanır. Bu bölgüyə sünniləri də əlavə etdikdə hətta müsəlmanlar da öz aralarında beş qrupa bölünürlər.
Suriya necə idarə olunacaq?
Suriyada Əsəddən sonrakı administrasiya qeyri-müəyyən olaraq qalsa da, 2024-cü il konstitusiya layihəsi federal sistemi nəzərdə tutur. Ölkə altı bölgəyə bölünəcək, hətta şimala nəzarət edən PKK da öz bayrağından istifadə edə biləcək və federal qanunlar üstünlük təşkil edəcək.
Suriyada BƏƏS rejiminin devrilməsi və HTŞ-nin ələ keçirilməsindən sonra ölkənin necə idarə olunacağı maraq doğurur. “Milli Gazete”nin xəbərinə görə, Türkiyənin ərazi bütövlüyü məsələsində qırmızı xətt çəkməsinə baxmayaraq, ölkənin şimalına nəzarət edən terror təşkilatı YPG/PKK və hazırlanan konstitusiya layihələri federal idarəçilik modelinə işarə edir.
“SURIYA FEDERAL SİSTEMİ QƏBUL EDİR”
Suriya Hüquq Araşdırmaları Mərkəzi tərəfindən hazırlanan 282 maddəlik konstitusiya layihəsi Suriyanın necə bir gələcəklə qarşılaşacağına dair ipucu verir. Mərkəzin 2024-cü ildə hazırladığı layihədə federasiya tipli idarədən bəhs edilir.
Hazırlanan konstitusiya layihəsinin 32-ci maddəsində “Suriya Federativ Demokratik Respublikasıdır” ifadəsi yer alıb. Yenə layihənin 33-cü maddəsində “Suriyanın etnik, dini və məzhəb müxtəlifliyi baxımından zəngin olduğu” vurğulanır. 38-ci maddədəki “Suriya federal sistemi qəbul edir” cümləsi Suriyanın necə idarə ediləcəyini açıqlayır.
“FEDERAL BÖLGƏLƏR ÖZ BAYRAQLARINDAN İSTİFADƏ EDƏ BİLƏCƏKLƏR”
40-cı maddədə deyilir ki, federal bölgələr istəsələr öz bayraqlarını seçə bilərlər və bölgənin tarixini və mədəniyyətini əks etdirən bu bayraqlar rəsmi dövlət bayrağı ilə yanaşı asıla bilər.
176-cı maddədə deyilir: “Coğrafi idarəetmə Suriyanın altıya bölünməsi prinsipinə əsaslanır. Federal bölgələr bunlardır: Dəməşq və onun ətrafı, Şimal Bölgəsi, Mərkəzi Bölgə, Cənub Bölgəsi, Qərb Bölgəsi və Şərq Bölgəsi.
Bu bölgələrin sərhədlərinin qanunla çəkiləcəyi, bölgələr arasında hüquqi mübahisələrin isə yaradılacaq şura tərəfindən həll ediləcəyi bildirilir. 187-ci maddədə deyilir ki, “Federal qanunlar və qaydalar regional qanun və qaydalardan üstündür”.
“DRUZİ MÜSƏLMAN, İSMAYİLİ MÜSƏLMAN, ƏLƏVİ MÜSƏLMAN, ŞİƏ MÜSƏLMAN…”
Konstitusiya layihəsi çərçivəsində hazırlanan araşdırma əslində bir arzudur, araşdırma həm də Suriyanın necə arzu olunduğunun göstəricisidir, hazırlanan araşdırmada Suriyada yaşayanlar Druzi Müsəlman, İsmaili Müsəlman, Ələvi Müsəlman, Şiə Müsəlman, Katolik Xristian, Ortodoks Xristian, Evangelist Xristian, Yəhudi, Kürd, Türkmən, Erməni, Süryani, Circan, Yaziyan olaraq bölünür.
Bu qrupların Senatda iki nəfərlə təmsil olunmalı olduğu vurğulanır. Bu bölgüyə sünniləri də əlavə etdikdə hətta müsəlmanlar da öz aralarında beş qrupa bölünürlər.