Mərkəzi Bank 2025-ci ilin 9 ayı üzrə ölkənin ödəmələr balansı statistikasını açıqlayıb. Müstəqil ekspertlər hesab edirlər ki, bu göstəricilər milli valyutanın məzənnəsi ilə bağlı risklərin qiymətləndirilməsi baxımından son dərəcə mühüm makroiqtisadi məlumatlar təqdim edir. Çünki ölkəyə daxil olan və ölkədən çıxan xarici valyuta axınlarının həcmini, eləcə də bu giriş-çıxışların balansını məhz ödəmələr balansı vasitəsilə izləmək mümkündür.
Ekspertlərin fikrincə, ölkədən çıxan xarici valyuta həcmi ölkəyə daxil olan vəsaiti üstələdiyi halda milli valyutanın devalvasiya riski və məzənnənin qeyri-sabitliyi daim aktual təhlükə olaraq qalır. Əks halda isə milli valyutanın dəyərsizləşməsi ümumiyyətlə gündəmdən çıxır.
Mərkəzi Bankın açıqladığı məlumatlara görə, 2025-ci ilin 9 ayının yekununda ölkənin tədiyyə balansının ümumi saldosunda 1 milyard 125 milyon dollar kəsir yaranıb. Bu isə ölkəyə daxil olan xarici valyuta həcminin ölkədən çıxan məbləğdən xeyli az olduğunu göstərir.
Ekspertlərin hesablamalarına görə, son 5 ildə ödəmələr balansında bu həcmdə defisit yalnız 2020-ci ilin birinci rübündə, qlobal pandemiya səbəbindən dünya iqtisadiyyatının demək olar ki, tam dayanması dövründə qeydə alınmışdı. Həmin ilin sonuna doğru defisit kəskin şəkildə azalaraq 180 milyon dollara enmişdi.
2021–2022-ci illərdə isə tədiyyə balansında ümumiyyətlə kəsir müşahidə olunmamışdı.
2024-cü ilin son iki rübündə balans yenidən mənfi zonaya keçmiş və ilin yekununda 620 milyon dollar kəsir yaranmışdı.
Müstəqil ekspertlər bildirirlər ki, 2025-ci ildə tədiyyə balansının defisiti artıq ardıcıl xarakter alıb və həcmi sürətlə artıb. Belə ki, ilin ilk yarısında 248 milyon dollarlıq kəsir qeydə alınmışdısa, 9 ayın yekununda bu məbləğ 1 milyard 125 milyon dollara çatıb. Təkcə ilin birinci rübündə isə 413 milyon dollarlıq defisit yaranmışdı.
Bəs bu şəraitdə ölkənin valyuta ehtiyatlarının artımı necə izah olunur?
Ekspertlərin sözlərinə görə, Neft Fondunun ehtiyatlarındakı artım tədiyyə balansındakı müsbət dəyişikliklərlə deyil, dünya bazarında qızılın qiymətinin kəskin bahalaşması ilə bağlıdır. Yəni reallıqda ölkənin xarici valyuta ehtiyatları iqtisadiyyatın xarici valyuta gəlirlərinin artımı hesabına deyil, mövcud aktivlərin bazar dəyərinin yüksəlməsi nəticəsində çoxalıb.
Mərkəzi Bankın hesabatından görünür ki, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə bu ilin 9 ayında cari hesabın müsbət saldosu təxminən 1 milyard dollar azalaraq 3 milyard dollara enib. Turizm xidmətləri üzrə həm ixrac (1,5 milyard dollar), həm də idxal (1,2 milyard dollar) göstəriciləri demək olar ki, dəyişməz qalıb.
Xaricdən ölkəyə göndərilən pul köçürmələrinin həcmi də hər iki il üzrə təxminən eyni səviyyədə olub – 850 milyon dollar.
Eyni zamanda maliyyə hesabının defisiti təxminən 500 milyon dollar artaraq 4 milyard dollara çatıb. Bu artım Azərbaycanın həm neft-qaz, həm də qeyri-neft sektorları üzrə xaricdə əldə etdiyi aktivlərin həcminin yüksəlməsi ilə izah olunur.
Ölkədən çıxan valyuta artır, tədiyyə balansı mənfiyə düşür: manat risk altındadır?
Mərkəzi Bank 2025-ci ilin 9 ayı üzrə ölkənin ödəmələr balansı statistikasını açıqlayıb. Müstəqil ekspertlər hesab edirlər ki, bu göstəricilər milli valyutanın məzənnəsi ilə bağlı risklərin qiymətləndirilməsi baxımından son dərəcə mühüm makroiqtisadi məlumatlar təqdim edir. Çünki ölkəyə daxil olan və ölkədən çıxan xarici valyuta axınlarının həcmini, eləcə də bu giriş-çıxışların balansını məhz ödəmələr balansı vasitəsilə izləmək mümkündür.
Ekspertlərin fikrincə, ölkədən çıxan xarici valyuta həcmi ölkəyə daxil olan vəsaiti üstələdiyi halda milli valyutanın devalvasiya riski və məzənnənin qeyri-sabitliyi daim aktual təhlükə olaraq qalır. Əks halda isə milli valyutanın dəyərsizləşməsi ümumiyyətlə gündəmdən çıxır.
Mərkəzi Bankın açıqladığı məlumatlara görə, 2025-ci ilin 9 ayının yekununda ölkənin tədiyyə balansının ümumi saldosunda 1 milyard 125 milyon dollar kəsir yaranıb. Bu isə ölkəyə daxil olan xarici valyuta həcminin ölkədən çıxan məbləğdən xeyli az olduğunu göstərir.
Ekspertlərin hesablamalarına görə, son 5 ildə ödəmələr balansında bu həcmdə defisit yalnız 2020-ci ilin birinci rübündə, qlobal pandemiya səbəbindən dünya iqtisadiyyatının demək olar ki, tam dayanması dövründə qeydə alınmışdı. Həmin ilin sonuna doğru defisit kəskin şəkildə azalaraq 180 milyon dollara enmişdi.
2021–2022-ci illərdə isə tədiyyə balansında ümumiyyətlə kəsir müşahidə olunmamışdı.
2024-cü ilin son iki rübündə balans yenidən mənfi zonaya keçmiş və ilin yekununda 620 milyon dollar kəsir yaranmışdı.
Müstəqil ekspertlər bildirirlər ki, 2025-ci ildə tədiyyə balansının defisiti artıq ardıcıl xarakter alıb və həcmi sürətlə artıb. Belə ki, ilin ilk yarısında 248 milyon dollarlıq kəsir qeydə alınmışdısa, 9 ayın yekununda bu məbləğ 1 milyard 125 milyon dollara çatıb. Təkcə ilin birinci rübündə isə 413 milyon dollarlıq defisit yaranmışdı.
Bəs bu şəraitdə ölkənin valyuta ehtiyatlarının artımı necə izah olunur?
Ekspertlərin sözlərinə görə, Neft Fondunun ehtiyatlarındakı artım tədiyyə balansındakı müsbət dəyişikliklərlə deyil, dünya bazarında qızılın qiymətinin kəskin bahalaşması ilə bağlıdır. Yəni reallıqda ölkənin xarici valyuta ehtiyatları iqtisadiyyatın xarici valyuta gəlirlərinin artımı hesabına deyil, mövcud aktivlərin bazar dəyərinin yüksəlməsi nəticəsində çoxalıb.
Mərkəzi Bankın hesabatından görünür ki, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə bu ilin 9 ayında cari hesabın müsbət saldosu təxminən 1 milyard dollar azalaraq 3 milyard dollara enib. Turizm xidmətləri üzrə həm ixrac (1,5 milyard dollar), həm də idxal (1,2 milyard dollar) göstəriciləri demək olar ki, dəyişməz qalıb.
Xaricdən ölkəyə göndərilən pul köçürmələrinin həcmi də hər iki il üzrə təxminən eyni səviyyədə olub – 850 milyon dollar.
Eyni zamanda maliyyə hesabının defisiti təxminən 500 milyon dollar artaraq 4 milyard dollara çatıb. Bu artım Azərbaycanın həm neft-qaz, həm də qeyri-neft sektorları üzrə xaricdə əldə etdiyi aktivlərin həcminin yüksəlməsi ilə izah olunur.