Aİ İsrailin İranı bombalamaq hüququ ilə bağlı fikir ayrılığına düşüb

Aİ ölkələrinin heç də hamısı İsrailin İrana hücumunun beynəlxalq hüquq çərçivəsində qanuni olduğuna inanmır. Bu fikir ayrılıqları gələn həftə dövlət və hökumət başçılarının sammiti öncəsi Brüsseldə görüşəcək səfirlər tərəfindən açıqlanacaq.

Mənbələrin Euronews-a verdiyi məlumata görə, İsrailin İrana hücumlarının əsaslandırılması ilə bağlı fikir ayrılıqları cümə axşamı günü Brüsseldəki səfirlər arasında üzə çıxacaq və bu, Aİ-nin böhrana ümumi cavab tapmaq səylərini pozacaq.

"Bu, şübhəsiz ki, müzakirə mövzusudur. Bu, özünümüdafiə hüququnun nə dərəcədə məqbul olmasıdır", - mənbələrdən biri deyib.

Aİ şənbə günü bəyanat yayaraq, "bütün tərəfləri beynəlxalq hüquqa hörmət etməyə, təmkinli olmağa və potensial radioaktiv tullantılar kimi ciddi nəticələrə səbəb ola biləcək əlavə addımlar atmaqdan çəkinməyə" çağırıb.

Müzakirələrlə tanış olan mənbələr bildirirlər ki, üzv dövlətlər arasında aparılan danışıqların “əsas” hissəsi İrana hücumlar kontekstində Aİ-nin “İsrailin özünü müdafiə etmək hüququ var” deməsinin lazım olub-olmamasıdır.

Avstriya, Çexiya, Fransa, Almaniya, Macarıstan, İtaliya və Hollandiya da daxil olmaqla 15-ə yaxın üzv dövlət bu cümlənin əlavə edilməsini istəyib, lakin yekdilliklə qəbul edilməyib.

Bəzi digər ölkələr İsrailin beynəlxalq hüquq çərçivəsində İrana qarşı hücumlar təşkil etmək hüququna malik olduğuna dair kifayət qədər dəlil olmadığını düşünürlər.

Beynəlxalq hüquq və BMT Nizamnaməsinə əsasən, silahlı hücum və ya qaçılmaz hücum zamanı dövlət özünümüdafiə hüququndan istifadə edə bilər. Tələb olunan istənilən hərəkət də mütənasib olmalıdır.

Hücumların müdafiə hüququ ilə əsaslandırılıb-bəraət qazanamayacağına dair konsensus yoxdur

İsrail deyir ki, silsilə hücumlar İranın nüvə silahı əldə etməsinin qarşısını almaq üçün qabaqlayıcı addımlardır.

Bu məsələ cümə axşamı Brüsseldə səfirlər tərəfindən müzakirə olunacaq və Aİ dövlət və hökumət başçılarının gələn həftə keçiriləcək sammitində gündəm bəndlərindən biri olacaq. Euronews-un əldə etdiyi zirvə bəyannaməsi layihəsində Aİ Şurasının İsrail-İran münaqişəsi ilə bağlı mövqeyi ilə bağlı heç bir bəyanat yoxdur.

Bu arada Aİ mənbələri Euronews-a bildiriblər ki, Komissiya sədrinin İsrailin Tehrana hücumlarına üstüörtülü dəstək verən tvitindən “təəccübləniblər”.

Ursula fon der Leyenin mesajı AB-nin xarici siyasət yürütmək səlahiyyətinə malik qolu olan Aİ Şurasının razılaşdırdığı bəyanatdan kənara çıxdı.

Ursula fon der Leyen X sosial media hesabında bu mesajı paylaşıb: "Prezident Hersoqla Yaxın Şərqdə gərginləşən vəziyyətlə bağlı danışdım. İsrailin özünü müdafiə və xalqını qorumaq hüququnu bir daha təkrarladım".

Euronews-a başqa bir diplomatik mənbə deyib: "İsrailin özünü müdafiə etmək hüququ olduğuna dair konsensus yox idi, lakin Von der Leyen hər halda bunu söylədi".

“İran kimi ölkələr nə qədər pis olsalar da, bu cür hücuma məruz qalanda boyun əyməyəcəklər və İranda rejim dəyişikliyi olsa belə, bundan qat-qat pis olacaq. "Və sonra iki və ya üç milyon iranlı Avropanın qapısını döyəndə deyəcəklər ki, biz bu miqrasiya böhranı ilə məşğul ola bilməyəcəyik."

"İsraili tənqid edən üzv dövlətlər İsrailin İrana hücumlarının məsuliyyətsiz olduğunu düşündüklərini bildiriblər, lakin böyük bir qrup fon der Leyenin bəyanatını dəstəkləyir", - başqa bir diplomat bildirib.

“Hökumətinin İrana qarşı müharibənin beynəlxalq hüquqa uyğun olduğuna inanırmı” sualına diplomat belə cavab verib: "Deyə bilərik ki, bu, hüquqşünasların sualıdır. Hələlik bu məsələ ilə bağlı qərar yoxdur".

Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (MAQATE) keçmiş rəhbəri Məhəmməd Əl-Baradei X-də dərc olunan məqaləsində İsrailin "şübhəsinin qaçılmaz təhlükə təşkil etmədiyini" və İsrailin nüvə obyektlərinə hücumunun beynəlxalq hüquqa görə qeyri-qanuni olduğunu iddia edib.

"Prezident öz mövqeyini çox açıq şəkildə ifadə etdi. Onun mövqeyi G7 liderlərinin regionda baş verən hadisələrlə bağlı verdiyi bəyanatla artıq çox aydın şəkildə ifadə olunub", - von der Leyenin sözçüsü Aİ-nin rəsmi bəyanatı ilə Komissiya prezidentinin bəyanatı arasındakı fərq barədə suala cavab verib.