Məhkəmə sistemi cəmiyyətlərdə hüququn və ədalətin təminatçısı olmalı, şəffaf, qərəzsiz və hüquqa əsaslanan qərarlar verməlidir. Hüququn aliliyi prinsipi çərçivəsində, məhkəmə orqanlarının əsas vəzifəsi haqsızlıqları aradan qaldırmaq və fərdi hüquqları qorumaqdır. Lakin bəzi hallarda bu prinsiplərin tətbiqi ilə bağlı ciddi suallar yaranır.
Azərbaycanın məhkəmə sistemində qəbul edilən bəzi qərarlar ictimai və beynəlxalq müstəvidə tənqidə səbəb olub. Bu hallardan biri də vətəndaş Seyyid Mirtofiq Hüseynovun cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması ilə bağlıdır. O, narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsi ittihamı ilə azadlıqdan məhrum edilib. Müdafiə tərəfi bu ittihamların əsassız olduğunu, onun yalnız ifadə azadlığı çərçivəsindəki fəaliyyətinə görə cəzalandırıldığını iddia edir.
Bu iş Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə (AİHM) çıxarılıb və orada hüquqi baxımdan fərqli qərar verilib. AİHM Hüseynovun işi ilə bağlı çıxardığı qərarda onun hüquqlarının pozulduğunu, həbs və ittihamın zəruri hüquqi əsaslarla təmin olunmadığını müəyyən edib. Bu, həm hüquqi, həm də mənəvi baxımdan əhəmiyyətli presedentlərdən biri kimi qiymətləndirilə bilər.
Qeyd etmək lazımdır ki, AİHM-in qərarları dövlətlər üçün hüquqi baxımdan məcburidir. Lakin bu qərarların icrası və yerli məhkəmə sistemində tətbiqi, xüsusən də Azərbaycan kimi bəzi ölkələrdə praktiki çətinliklərlə müşayiət oluna bilər. Buna baxmayaraq, beynəlxalq hüquq səviyyəsində qəbul edilən bu cür qərarlar hüququn aliliyinin və fundamental insan haqlarının qorunmasının vacibliyini bir daha xatırladır.
Seyyid Mirtofiq Hüseynovun işi göstərir ki, hüquq müdafiə sisteminin zəif olduğu mühitlərdə beynəlxalq mexanizmlər, o cümlədən Avropa Məhkəməsi, fərdlərin hüquqlarının bərpasında mühüm rol oynaya bilər. Bu qərar, təkcə Hüseynovun deyil, oxşar şəraitdə hüquqlarının pozulduğunu iddia edən şəxslərin də ədalətə ümidini artırır.
Azərbaycan məhkəmələrinin qərar verdiyi iş Avropa Məhkəməsində ədalətli qiymətləndirmə aldı